16. Yüzyıl İtalyası’nın Ürpertici Bahçesi: Bomarzo Canavar Parkı
İtalya’nın Lazio şehrindeki Cimino Dağı eteklerindeki Bomarzo köyünde yer alan Bomarzo Canavar Parkı, 1552 yılında Prens Vicino Orsini ve büyük mimar Pirro Ligorio tarafından tasarlanmıştır. Sacro Bosco (Kutsal Koru) olarak da bilinen Bomarzo Canavar Parkının İtalyanca orijinal adı Parco dei Mostri’dir. Bomarzo Bahçesi adıyla da bilinen bu Canavar Parkı Maniyerist anıtsal bir komplekstir.
Bomarzo Canavar Parkı, 16.yüzyılın ikinci yarısının bilgili mimari-natüralist kültürünü yansıtan benzersiz bir eserdir. Genelde İtalyan tarzı bahçelerde; geniş terasları, su oyunlarına sahip çeşmeler ve biçimci heykeller bulunurken, Bomarzo Canavar Parkında bu durum değişiyor. Bomarzo Canavar Parkında, esrarengiz canavarlar, ejderhalar, mitolojik nesneler, egzotik hayvanlar, çarpık bir ev, bir mezar tapınağı, oyma sloganlı ve yazıtlı çeşmeler, koltuklar ve dikilitaşlar bulunuyor.
Park, adını, çorak araziyi dolduran bazıları ana kayaya oyulmuş, yaşamsal formlardan çok daha büyük birçok heykelden alıyor. Bomarzo Canavar Parkının ortaya çıkışı, Orsini’nin karısının ölümüne dayanmaktadır. Orsini, karısı öldüğünde, kederiyle başa çıkmak için bahçeleri oluşturmaya başladı. 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın gelindiğinde, bahçe bakımsız bir hal aldı ve aşırı büyüdü. İlgi gösterilmeyen Bomarzo Canavar Parkı, İspanyol ressam Salvador Dalí’nin kısa bir film çekmesi ve 1950’lerde park hakkında bir tablo yapması, parka yeniden ilgi oluşturdu. Restorasyonu alınan bahçe, 1970’li yıllar boyunca belirli bir program boyunca restore edildi. Günümüzde Bomarzo Canavar Parkı, özel mükiyet olarak kalan bir bahçe durumunda ve önemli bir turistik cazibe merkezi konumundadır.
Bomarzo Canavar Parkının Ortaya Çıkışı
Bomarzo Canavar Parkının ortaya çıkışı konusuna tarihin sayfalarıyla bir göz atalım. O zamanlar kanlı bir savaştan çıkan Prens Vicino, savaşta arkadaşını kaybetmiştir ve kendisi de esir düşmüştür. Yıllarca esir tutulan Vicino, esaretin bitmesiyle birlikte eve döner fakat eşinin ölüm haberiyle karşılaşır.
Prens, dönemin bilindik ve saygıdeğer bir mimarı olan Pirro Ligorio’yu tutar ve kendisinden, “Harikalar Evi” inşa etmesini ister. Bu teklifi reddetmeyen Pirro Ligorio, Bomarzo Bahçesini, sıradışı ve nefes kesici yapıtlarla doludur.
Parkta yer alan eserler, savaş fili, dev bir balık kafası, bir devi ikiye ayıran bir dev, yana yatık bir ev gibi farklı ve devasa yapıtlardır. Bu haliyle kompleks, bir bahçeden ziyade Bomarzo Canavar Parkına dönüşmüştür.
Bomarzo Canavar Parkının Sanat Dünyasındaki Yeri
Rönesans döneminde yapılan park, sadece dönemin Rönesans eserlerine ait etkiler değil aynı zamanda 16.yüzyıl sürrealizmi olarak değerlendirilen Maniyerizm akımından da etkiler taşıyor.
Sürrealistlerin parka önem vermesi de parkın, Maniyerizm akımından esintiler taşımasından geliyor. Park, yapıldıktan bir süre sonra unutulmaya yüz tutmuşken, Salvador Dali’nin park hakkında kısa bir film çekmesi ve 1946 yılında çizdiği “Aziz Antonius’un Baştan Çıkarılışı” adlı eserinde de parktan ilham alması, gözlerin yeniden parka çevrilmesini ve restore edilerek yeniden canlandırılmasını sağlamıştır.
Bomarzo Canavar Parkından etkilenen bir başka isim ise ünlü yönetmen Jean Cocteau’dur. Kendisi park ile ilgili bir film çekmemiş olsa da parka olan hayranlığını diğer sanatçılar ile paylaşarak sanat dünyasının parka ilgi duymasını ve roman, opera gibi eserlerin çıkış noktası olmasını sağlamıştır.
