Açık Yıldız Kümesi Nedir?
Açık yıldız kümeleri,aynı moleküllü buluttan doğarak sayıları binlere ulaşabilen ve birbirleri arasında zayıf kütle çekimli etkileşimlerin meydana gelmesini sağlayan yıldız topluluklarıdır. Açık yıldız kümeleri, aynı moleküler bulutta oluştuklarından dolayı, yaşları ve kimyasal bileşenleri hemen hemen aynı olur. Bu nedenle de, yıldız evrimini anlama açısından önemlidir. Açık yıldız kümelerinin,yalnızca aktif yıldız oluşum bölgelerine sahip olan spiral ve düzensiz gökadalarda bulunduklarını söyleyebiliriz. Hatta genç açık yıldız kümeleri, çevrelerinde ve içlerinde oluşturdukları moleküler bulutu da barındırırlar. Ama önemli bir nokta belirtecek olursak burada; büyük kütleli yıldızlar şiddetli ışıma gücü sebebinden dolayı bulutun zamanla dağıldığı görülür.
Açık yıldız kümelerinin, en bilineniyse; çıplak gözle de görülebilen Pleiades (M45) veya diğer adıyla söyleyecek olursak Ülker açık yıldız kümesidir diyebiliriz.
Açık yıldız kümeleri, gökada çevresinde dolanırken bazı yakınlaşmalar meydana gelebilir. Bu yakınlaşmalar sonucunda; birbirlerine düşük kütleli çekimsel kuvvetle bağlandıklarında üye kaybetmeleri söz konusu olur. Çoğu açık yıldız kümeleri,yüz milyonlarca yıl bir arada kalır. Bazı çok fazla yıldız içeren büyük kütleli kümelerse milyar yılı bulabilir. Yani yıldızların birlikte kalıp kalmamaları duruma göre değişiklik gösterir. Ancak önemli bir etken belirtecek olursak, her küme eninde sonunda dağılmaya mahkûm olur. Şuanda gökyüzünde gördüğünüz hemen her yıldızın geçmişinde böylesi bir kümeye ait olduğunu söyleyebiliriz. Bunlardan güneşi de sayabiliriz…
Gökada da şuanda bilinen 1.000’in üzerinde açık yıldız kümesi bulunuyor. Ve bu sayının kat ve kat daha fazla olduğuna dairde tahminler yürütülmektedir. Bu açık kümeler, büyük bir çoğunlukla gökada düzlemi üzerinde yer alırlar. Küresel kümelerin tam tersine şişim bölgesinde yer almazlar. Gökada düzleminden 100-200 ışık yılı, gökada merkezinden de 50.000-60.000 ışık yılı uzakta yer aldıklarını söyleyebiliriz.
Açık küme yıldızları, çoğunlukla Samanyolu diski üzerinde dağılırken, küresel kümelerin buraların dışında kaldığını görmek mümkündür. M92,M2, M15 küresel kümeleri gökada düzleminden oldukça uzak yerlerdeyken açık kümeler gökada düzlemine oldukça yakındır diyebiliriz. Ayrıca Gökada merkezine yakın bölgelerde gelgit kuvveti daha fazla olduğu gözlenir. Gökada merkezinde çok daha yoğun halde bulunan büyük moleküler bulutlar, kümenin dağılma oranına artırır yani etki eder. Bu durum da açık kümelerin, dağılması üzerinde önemli bir etkiye sahip olur. Kümenin gökada merkezine daha yakın bölgelerinde bulunan yıldızlar, gelgitin etkisiyle erken yaşlarda kümeden kopmaya, kümenin gökada merkezinden uzak bölgelerinde bulunan üyelere göre daha çok yatkın oldukları gözlenir.
Yıldızların Evriminde Açık Yıldız Kümelerinin Rolü:
Açık yıldız kümelerini, HR diyagramından noktaladığımızda yıldızların çoğunun ana kol üzerinde yer aldığı görülür. Daha erken zamanlarda evrilen bazı büyük kütleli yıldızlarda ana koldan yavaş yavaş ayrılmaya başlar. Aynı moleküler buluttan yaklaşık olarak aynı zamanlarda doğan bu ayrılma çizgileri doğrudan kümenin yaşıyla ilişki arz eder.
Açık Yıldız Kümelerinin Uzaklıklarının Belirlenmesi:
Açık kümeler, HR diyagramında noktalandıklarında ortaya bir anakol çizgisi vermiş olurlar. Fakat bu çizgi yıldızlararası ortamdan ötürü yolda soğurmaya uğrayıp belli bir miktar kızıllaştığı görülür. Bundan dolayı da kümenin anakolu, gerçek anakol çizgisinden ötelenir. Bu ötelenme miktarı da, ışığın ne kadar yoğun bir ortamdan geçtiğine ve ne kadar yol boyu soğurduğu ile doğrudan ilişkili olur. Eğer kümenin konumunda, ortamda ki soğurma katsayısı hesaplanırsa, böylelikle kümenin uzaklığı da kolayca hesaplanır.
