Anadolu Uygarlıkları Nelerdir? Anadolu’da Kurulan Uygarlıklarının Tarihleri ve Özellikleri

Anadolu coğrafyası, ilk çağlardan beri küçüklü büyüklü birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Stratejik konum olarak Avrupa ve Afrika arasında köprü durumunda olması tarih boyunca hep önemli olmuştur. Anadolu’nun stratejik konumu ve bereketli topraklarına sahip olmak isteyen Anadolu uygarlıkları arasında yıllar boyunca süren savaşlar olmuştur.

Birçok farklı özelliklere sahip medeniyetlerin beşiği haline gelen Anadolu’ya; Asya kıtasının batısında olması nedeniyle yıllarca “ Küçük Asya “ olarak anılmış, Romalıların Anadol olarak isimlendirmeye başlamasıyla birlikte yıllar içerisinde söylene söylene değişerek günümüzdeki adı olan Anadolu ismini almıştır. Romalılar, Anadolu’ya; Anatolia yani “ Güneşin Doğduğu Yer “ ismini vermişlerdir. Anadolu coğrafyası, tarih boyunca birçok istila, göç ve savaş görmüştür. Anadolu uygarlıkları hangileridir? Anadolu uygarlıkları nelerdir? Gibi konular ise her zaman merak konusu olmuştur.

Anadolu’ya yıllarca hükmetmiş olan Anadolu uygarlıkları sadece bu coğrafya barınmamış aynı zamanda inanç, kültür, sanat gibi birçok konuda kazanım sağlamışlardır. Anadolu uygarlıkları hangileridir? Farklı özellikleriyle ortaya çıkanları ve özelliklerini inceleyelim.

Anadolu Uygarlıkları Hangileridir?

Üç tarafının denizlerle çevrili olması, Avrupa ve Afrika arasında deniz ve kara yoluyla bağlantılı olması, tüm bunların yanı sıra verimli toprağı, iklim şartları ve bol su imkânlarının olması sebebiyle tercih edilen bu coğrafyada Anadolu uygarlıkları nelerdir? Hep merak konusu olmuştur. Okuldaki ders müfredatlarında da sıkça bahsedilen Anadolu uygarlıkları 5.sınıftan itibaren yer alan mevzuat ders kitaplarında anlatılmaktadır. Arkeolojik kazılar ve bilimsel araştırmalar sonucu ortaya çıkarılan Anadolu uygarlıklarını isim olarak tanıyıp sonrasında detaylandıralım.

• Hititler
• Hattiler
• Frigler
• Lidyalılar
• İyonyalılar
• Urartular

Anadolu Uygarlıkları ve Özellikleri

Anadolu Uygarlıkları hangileridir? İsim olarak tanıdık. Anadolu’nun, Doğu ve Batı arasında yer alması sürekli kültürel ve ticaret anlamında etkileşimlere maruz kalmasına neden olmuştur. Bu etkileşim Anadolu uygarlıklarını da olumlu yönde etkilemiş ve gelişimlerini hızlandırmıştır. Anadolu uygarlıklarının, Doğu ve Batı’dan etkilenmesinin yanı sıra birbirlerinden de etkilenmeleri hepsine farklı özellikler kazandırmıştır. Anadolu Uygarlıkları nelerdir? Detaylıca tanıyalım.

Hattiler ve Özelikleri ( M.Ö 2500 – M.Ö 1700 )

Anadolu Uygarlıklarından biri olan Hattiler nerede kuruldu, özellikleri nelerdir? Maddeler halinde öğrenelim.

• Hattiler göçler neticesinde Anadolu’ya gelmiş büyük bir uygarlıktır. M.Ö 2500 ile M.Ö 1700 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir.
• Anadolu Uygarlıklarından biri olan Hattiler’e ait en önemli eserlere Alacahöyük’te rastlanmıştır. Burada bulunan güneş kursları, altın kupalar ve heykellerde kullanılan sanatsal işlemeler Hatti Uygarlığının ne kadar gelişmiş bir uygarlık olduğunu ortaya koymaktadır.
• Hititlerden önce ilk siyasi birliğin kurulduğu Anadolu Uygarlığı Hatti Uygarlığıdır.

İsim olarak da Hititler ile çok karıştırılan Hatti Uygarlığı, Hitit Uygarlığından farklı bir uygarlık olsa da Hititlerle kaynaşmış ve kültür etkileşiminde bulunmuştur. Aynı şekilde Hititler de inanç ve kültür bakımından Hattiler’den etkilenmiştir.

Hititler ve Özellikleri ( M.Ö 1700 – M.Ö 700 )

İlk Çağ Anadolu Medeniyetleri arasında en çok dikkat çekenler arasında yer alan Hititler, Etiler olarak da bilinirler. Hitit Uygarlığına ait bilgileri maddeler halinde sıralayalım.

• Tunç Çağında, Kapadokya bölgesinde kurulmuştur.
• Hitit Uygarlığının başkenti Hattuşaş ( Boğazköy ) ‘dür.
• Yönetim sistemindeki farklılık Hititler’de görülmüştür. Yönetim sistemi olarak krallık benimsense de, kral aynı zamanda; başkomutan, baş yargıç, hem de baş rahip yetkilerine sahip olmuştur.
• Hattiler’den etkilendikleri siyasi birlik yapısını geliştiren Hititler, Pankuş adı verilen meclis kurarak, meclise kralın yetkilerini kısıtlama yetkisi vermişlerdir.
• Kral’dan sonra en yetkili kişi kraliçeydi. Kraliçeye Tavananna adı verilirdi.
• Hititler çok Tanrılı bir din anlayışına sahipti. Hitit uygarlığında kendi Tanrıları dışında; Asya, Lidya ve Yunan Tanrıları gibi birçok Tanrı’ya inanılırdı, çok fazla Tanrı inanışına sahip olunması Hitit’lere “ Bin Tanrı İli “ denmesine neden olmuştur.
• Hititler, sanat açısından da oldukça gelişmişlerdir. Kayaları düzleştirip, Tanrı kabartmaları yapmışlardır. Heykelcilik ve kabartma alanlarında oldukça gelişmiş olan bu uygarlığın en meşhur heykeli “ Hitit Güneşi “ dir.
• Hititlerde kral öldükten sonra Tanrı’ya hesap vereceğine inanılırdı, bu yüzden döneme ait olaylar, başarılar ve başarısızlıklar Anallara yazılırdı, bu tarihte ilk “ Tarih Yazıcılığı “ olarak kabul edilmektedir.
• Hititler’de halk arasında sınıfsal ayrılıklar vardır. Asiller, Rahipler, Hürler ve Köleler olarak sınıflandırılan halk, gerekli şartlar sağlandıktan sonra sınıflar arasında geçişler yapabiliyordu.
• Tarihte bilinen ilk “ Medeni Kanun “ da Hitit Uygarlığı tarafından uygulanmıştır.

Hititler Asurlular tarafından yıkılmıştır. Asurlular, Anadolu’ya yazıyı getiren Uygarlık’tır. Geniş ticaret ağına sahip olan Asurlular, kendi kültürleriyle birlikte çivi yazısını da Anadolu’ya getirerek, Anadolu’ya yazıyı getiren Uygarlık olarak bilinmişlerdir.

Frigler ve Özellikleri ( M.Ö 800 – M.Ö 676 )

Frigler, Sakarya nehri ve çevresinde kurulmuştur. Anadolu Uygarlıklarından biri olan Frigler’in ilk kralı Gordias, başkenti ise Gordion’dur.

• Frigler’in en önemli dini merkezi Midas’tır.
• Frigler’in ekonomisinin temeli tarımdır, uygarlıklarına bereket sağladığını düşündükleri Kibele adlı Tanrıları vardır.
• Tarıma çok önem veren Frigler, tarım faaliyetlerindeki ciddiyetlerini kanuna dökmüşlerdir. Öyle ki, düzenlemiş oldukları tarım kanununda; öküz kesen veya saban kıranın cezası ölümdü.
• Fabllar’ın ( Hayvan hikâyeleri ) ilk ortaya çıkışını Frigler sağlamıştır.

Lidyalılar ve Özellikleri ( M.Ö 687 – M.Ö 546 )

Anadolu Uygarlıkları hangileridir? Denildiğinde akla gelen ilk Anadolu Uygarlıklarından biri de Lidyalılardır. Gediz ve Menderes ırmakları arasında yer alan bölgede kurulan Lidyalıların kurucusu Kral Giges, başkenti Sardes ( Sard )‘dır.

• Tarihte bilinen ilk parayı bularak, ticaretin gelişmesine büyük katkı sağlamışlardır.
• Feodal toprak sistemi ve halk arasında sınıf ayrımları vardı.
• Efes’ten Sus’a kadar uzanan Kral Yolunu inşa etmişlerdir.
• İlk parayı bulan Lidyalıların, altın işletmeciliği de çok gelişmiştir.

Para ve altın konusunda oldukça iyi olan Lidyalıların orduları da paralı askerlerden oluşmaktaydı fakat bu durum yıkılışlarının ana sebebi olmuştur. Milli bir ordu kurmayı başaramayan Lidyalılar kısa zamanda Persler tarafından yıkılmışlardır.

İyonyalılar ve Özellikleri ( M.Ö 1200 – M.Ö 676 )

Anadolu Uygarlıklarından bir diğeri olan İyonyalılar İzmir’den Büyük Menderes Nehri arasında İyonya adı verilen bölgede kurulmuşlardır. Yunanistan’dan gelen Akalar’ın şehir devleti kurmasıyla başlayan İyonya Uygarlığı Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler oluşturmuşlardır.

• İyonyalılar aslen bir siyasi birliğe sahip değillerdir. Tiran adı verilen bir kralı etrafın birleşen şehir devletlerinden oluşuyorlardı. En önemli şehirleri ise; Efes, Milet, Foça ve İzmir’di.
• En büyük Tanrıları Zeus ve karısı Hera’dır.
• Bilim, sanat ve edebiyatta oldukça gelişen İyonyalılar en önemli bilim adamları matematikte Tales ve Pisagor, tarihte Heredot, tıpta Hipokrat, felsefede ise Diojen’dir. İyon edebiyatına ait en önemli eserler ise Homeros’un İlyada ve Odesa adlı destanlarıdır.
• İyonyalıların günümüze kadar ulaşmış en önemli sanat eserleri ise, Efes ve Sisam’da yer alan Artemis ve Hera Tapınaklarıdır.

Urartular ve Özellikleri ( M.Ö 900 – M.Ö 600 )

Anadolu Uygarlıkları Nelerdir? Sorusunun cevaplarından biri de Urartular’dır. Van Gölü ve çevresinde Huriler tarafından kurulan Urartular’ın başkenti Tuşpa’dır.

• Krallık sistemiyle yönetilen Urartu Uygarlığında; kral ülkeyi savaş tanrısı Haldi adına yönetirdi.
• Kurulduğu coğrafya itibariyle sık ormanlarla kaplı olan bu uygarlık sürekli istilalara uğramıştır.
• Tarım ve hayvancılığa önem veren Urartu Uygarlığı, kaleleri ve su kanalları ila tanınmıştır.
• Anadolu Uygarlıkları arasında ölümden sonra yaşama inanan bir uygarlık olan Urartu Uygarlığında; ölen kişinin mezarı ev ve oda biçiminde yapılarak içerisine çeşitli eşyalar konulmuştur.

Maden işlemeciliği, kaya oymacılığı ve kabartma sanatlarında bir hayli gelişen Urartular’a Medler sona vermiştir. Kaleleriyle meşhur olan Urartu Uygarlığından günümüze; Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri kalmıştır.