Ayıplı Mal Nedir?

Hepimiz gerek internetten gerekse mağazalardan birçok kez alışveriş yapmışızdır. Özellikle gelişen teknolojiyle birlikte ödeme kolaylıklarının ve teşvik edici ekstra indirimlerin sağlanması, tüketicileri internetten alışverişe daha çok yönlendiriyor. Satın aldığımız bazı ürünler beklediğimiz gibi çıkmadığına denk gelmişizdir. Satın aldığımız ürünün, görselde gördüğümüz ürünle benzeşmemesi ayıplı mal olmasına neden oluyor. Ayıplı mal durumuna tanım olarak baktığımızda, bir ürünün belirli bir şekilde işlev görmemesi veya beklentilere uymaması şeklinde ifade edilir.

Bir malın ayıplı olarak nitelendirilmesi için belirtilen özelliklerden bir tanesini bile sağlamaması yeterlidir. Ürünün ambalajında, tanıtımında veya reklamlarında belirtilen özelliklerden birisini sağlamaması, o ürünün ayıplı mal olduğunu gösterir. Bu kusurlar ürünün kalitesini, güvenliğini veya işlevselliğini etkileyebilir. Ürünün kusuru, tasarımın, üretiminde veya ambalajında olabilir. Ayıplı mallara örnek olarak, alınan bir beyaz eşyadan eksik parça çıkması, alınan bir gıda ürünün ambalajının yırtık olması, yeni alınan bir arabanın fren sisteminde meydana gelen bir kusurun güvenlik riski oluşturması gösterilebilir. Özetle ayıplı mal, birçok hukuki sistemde tüketici haklarına ilişkin önemli bir konudur. Ürünlerin ayıplı olması durumunda tüketiciye bazı haklar tanınır. Bu haklar arasında ürünün iadesi, değiştirilmesi veya tamir edilmesi, fiyat indirimi veya tazminat talebi yer alır.

Ayıplı mal, satın alma sürecinin hemen sonrasındaki kurulum sürecinde veya garanti sürecindeki kullanım sırasında ortaya çıkabilir. Üretici veya satıcı, garanti süresince ürünün işlevselliğini ve kalitesini sağlama yükümlülüğüne sahiptir. Eğer bir ürün ayıplıysa, üretici veya satıcı sorumludur ve tüketiciye çeşitli çözüm yolları sunmalıdır.

Birçok ürünün üretimi ve satışı belirli standartlara tabidir. Ürünlerin güvenliği ve kalitesini sağlamak için düzenli denetimler ve yönetmelikler bulunur. Tüketici hakları, ayıplı malların tanımlanması ve tüketicinin korunması açısından önemlidir. Tüketiciler, ayıplı bir ürün aldıklarında haklarını bilmeli ve bu hakları kullanmalıdır.

Hangi Mallar Ayıplı Kabul Edilir?

Ayıplı mal ile ilgili hukuki süreçler her ülkede farklı kanunlar ile düzenlenmiştir. Ülkemizde ayıplı mala ilişkin düzenlemeler, 6502 sayılı tüketici korunması hakkındaki kanun (TKHK) m. 8/1 ile güvence altına alınmıştır. Oldukça geniş bir kapsama konu olan bu maddeye göre:

• Ambalajında, etiketinde, kullanma kılavuzunda, ürün künyesinde, reklam veya ilanlarında yer
  alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan ürünler,
• Satıcı tarafından bildirilen niteliğe aykırı olan ürünler,
• Muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan ürünler,
• Tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren ürünler

Ayıplı mal olarak kabul edilmektedir.

Aldığınız Mal Ayıplı İse Haklarınız Nelerdir?

6502 sayılı tüketici korunması hakkındaki kanun (TKHK) m. 8/1 ile güvence altına alınan tüketici hakları şekilde belirlenmiştir:

• Satılan malı geri verme,
• Satılan malı iade etmeyip, ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
• Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarımını isteme,
• İmkân varsa, satın alınan malın ayıpsız bir mal ile değişimini isteme,

Seçimlik haklarından birini kullanabilir.

Ayıplı Mal Nereye Şikayet Edilir?

Ayıplı mal ile şikayet merci tüketici hakem heyetleridir. Hakem heyetleri, kaymakamlık binalarının içerisinde yer alır. Hakem heyetine yapılacak olan başvurulardan herhangi bir ücret alınmaz.

Hakem heyetine yapacağınız başvuru ürünün kusurlarını anlatır bir dilekçe ve ürüne ait faturanın bulunması gerekir. İnternet üzerinden yapılacak olan başvurulursa ürünün kusura ait fotoğraflar ile faturanın olması gerekmektedir.

Hakem heyetine yapacağınız başvurunun olumsuz sonuçlanması durumunda, 2 hafta içerisinde tüketici mahkemesine başvurabilirsiniz. Tüketici mahkemeleri, il ve ilçelerde yer alan adliye binalarının içerisinde yer almaktadır. Tüketici mahkemesinin vereceği karar kesin ve bağlayıcıdır.

Hakem heyetine başvurunuz doğrultusunda lehinize bir karar çıkarsa ve satıcı bu karara uymazsa yine tüketici mahkemesine ya da kararı uygulatmak için icra müdürlüklerine başvurabilirsiniz.

İl ve ilçedeki tüketici hakem heyetleri, 2023 yılı için değeri 66.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlık başvurularını kabul etmektedir. Bu değerin üstündeki bir uyuşmazlık için direkt tüketici mahkemelerine başvurabiirsiniz.

Ayıplı Mal Çeşitleri Nelerdir?

Hem alıcı hem de satıcı tarafından bakıldığında ortaya çıkan olumsuz bir durumdan bahsediyoruz. Bu yüzden aslında iki tarafta bu durum ile karşıya karşıya kalmak istemez. Ancak böyle bir olası durumda ayıplı malın tanımı, nasıl hareket edeceğimiz ile ilgili yasal haklarımızı bilmemiz de önemlidir Bu konular ile ilgili bilgi vermiştik. Bir de ürünün sadece beklendiği gibi çıkmamasının dışında malın ayıbına göre ayıplı mal çeşitleri de vardır.

• Açık Ayıp: Ürün üzerinde detaylı bir incelemeye gerek kalmaksınız, gözle görülür derecede sorun olduğu anlaşılabilen ayıp çeşididir. Aldığımız bir ürünün aleni bir şekilde kırık olması bu duruma örnek olarak verilebilir.
• Gizli Ayıp: Ürüne ilk bakışta tespit edilemeyen ve gözle görülemeyen ayıp çeşididir. Bu ayıp çeşidi, ürünün kullanımıyla birlikte zaman içerisinde meydana gelir. Elektronik bir makinenin zamanla elektrik sisteminde sorun olması veya alınan bir koltuk takımının zamanla renginin solması örnek olarak gösterebilir.
• Hukuki Ayıp: Üründe bir eksiklik veya kırığın olmadığı ancak, hukuki açıdan malın kullanımını kısıtlı duruma getiren ayıp çeşididir. Satın alınan bir telefonun IMEI numarasının klonlanmış ve bir süre sonra kapatılacağı ile ilgili bilgilendirme alınarak kullanımım imkansız hale gelmesi bu duruma örnek verilebilir.
• Üründen faydalanma derecesini azaltan ve ekonomik değerini olumsuz yönde etkileyen ayıp çeşididir. Ürünün teknik özellikleri arasında belirten bir veya birden fazla özelliğin, üründe yer almaması durumudur. Satın alınan bir çamaşır makinesinin teknik özelliklerinde A sınıfı enerji tasarrufuna sahip olduğunun yazılıp, ürünün B sınıfı enerji tasarrufuna sahip olması bu ayıplı mal çeşidine bir örnektir.