Bilim Adamları, Araç Kullanmanın Tetiklediği Yeni Bir Stres Tepkisi Türü Tanımladılar

Günümüzde hemen hemen her evde bir araba olduğunu söyleyebiliriz. Gündelik hayatta lüks olmaktan çıkıp ihtiyaç haline gelen arabalar ile alışverişe gidiliyor, işyerlerine ulaşılıyor ve birçok seyahat düzenlenebiliyor. Özellikle pandemi sürecinde toplu taşıma araçlarını güvenli bulmayan kişiler, araba aldılar ve trafikteki araba sayılarında artış oldu.

Önceden araç sahibi olanların eskiden beri bildiği, yeni araç sahibi olanların ise sürüşler sırasında fark ettiği bir gerçek var. Herkes fiziksel ivme hissini bilir, bir yerden başka yere giderken hızlandıkça ortaya çıkan yükselen bir histir. Fiziksel ivme hissini hepimiz hissettiği halde, çok azımız vücudumuzda yapmış olduğu etkiyi biliyoruz. Bilim adamları; Texas’ta yer alan College Station şehrinde küçük bir deneye gerçekleştirdiler, deneyde; ivmenin fizyolojik etkileri araştırıldı.

Araç Kullanmanın Strese Olan Etkisi

Yapılan deney ortamında; hava güzel ve az trafik vardı. Dışarıdan bakıldığı zaman standart bir sürüş gibi gözükse de, araç içi yolculuk tamamen başka şeyleri ortaya çıkardı. Araştırmalara göre; deneydeki gönüllüler yaklaşık yarısı bir tür aşırı uyarılma yaşadı. Şehir içinde basitçe arama sürme deneyinin başlatılmasıyla; nispeten düşük hızlarda bile, sık sık durma ve şehir içinde basitçe araba sürmenin yüksek bir stres tepkisi ortaya çıktı.

Houston Üniversitesi’nden fizyolog Ioannis Pavlidis’in hızlanma olarak nitelendirdiği bu durum; hızlanma olaylarının, hatta küçük olayların neden olduğu stres olduğu şeyler olarak tanımlanıyor.

Hızlanmanın Sürücüler Üzerindeki Etkisi

Hızlanma olarak tanımlanan bu durum; zevkli veya olumlu bir uyarılma değil nitelendirilmiyor. Aşırı uyarılma; sürücülerin gizlenmiş olabilecek, elektrodermal aktivite ve kalp atış hızı okumaları ile ortaya çıkabilecek stresörler tarafından aşırı yüklenmiş hissettiğinin bir göstergesi olan akut stres tepkisi biçimidir.

Yapılan deneyde, 11 katılımcının stres tepkileri, sempatik sinir sisteminin uyarılmasının bir göstergesi olan istemsiz bir yüz tepkisi olan perinazal terleme seviyelerini ölçen bir araç içi termal görüntüleme kamerası ile izlendi. Aynı zamanda bir bilgisayar aracılığıyla da; aracın ivmesi, hızı, fren kuvveti ve direksiyonu da kaydedildi.

18-27 yaş aralığında genç, deneyimli ve sağlıklı katılımcılar üzerinde yapılan test, şehir etrafında önceden belirlenmiş bir rota üzerinde 19 kilometrelik bir pistte gerçekleşti. En iyi koşullar altında doğal bir sürüşü simüle etmek için özel olarak tasarlanmış bu rotada; hızlanma olayları, bir giriş rampasından bir otoya girmek veya kırmızı ışıktan başlamak gibi sıradan türden olaylar vardı.

Hızlanma Testinin Sonuçları

Sıradanlığa rağmen; rutin sürüş koşulları, sürücülerin yaklaşık yarısında hızlanmaya karşı önemli ölçüde daha büyük uyarılma tepkileri ortaya çıkarmak için yeterliydi.

Pavlidis:  Hızlandırılmış katılımcıların, hızlanmayanlara göre yaklaşık yüzde 50 daha fazla stres oldukları kaydedildi, bu farklar önemliydi. Bu çok tutarlı bir davranıştı, bu da büyük olasılıkla bunun doğuştan gelen bir insan özelliği olduğu anlamına geliyor, dedi.

Daha öncede yapılan araştırmalarda farklı sürüş türlerine göre verilen fizyolojik tepkiler araştırılmış fakat doğal hızlanmanın etkileri hakkında daha az şey bilinmekteydi. Bu özel deneyin sonucunda; araçlarda günlük seyahatlerin önemli ve gözden kaçan bir etkisi görülmüş oldu. Sürüş sonunda her gönüllüye verilen standart bir anket yoluyla alınan psikometrik ölçümler, hızlanan sürücülerin daha fazla aşırı yüklenmiş hissettiğini ortaya çıkardı. Bu durum hızlanmanın sürücülere zarar verdiğinin ve sürücülerin bilinçli olarak bunun farkında olmadığının açık bir göstergesiydi.

Bazı hızlanma eğilimli bireylerin, etkilenmeye diğer sağlıklı sürücülere kıyasla, hızlanma nedeniyle yüksek stres yaşadıkları bilinmemektedir. Ekip, bunun kısmen genetik yatkınlıktan kaynaklanabileceğini düşünüyor. Bu durumu, daha büyük araştırmalar açıklığa kavuşturabilir. Aynı zamanda bu durumu sergileyen insanların, hızlanma sonucu tepkilerinin uzun vadede ne gibi sonuçlara neler olabileceği incelenebilir. Fakat yansımaları ne olursun, insanlar üzerinde iyi etkiler oluşturmadığını söylemek mümkün.

Sonuç olarak araştırmacılar; bu olaylara sık sık ve sürekli olarak maruz kalan kişilerin; uzun vadede sağlığında olumsuz etkiler olma ihtimalinin yüksek oluğunu belirtiyorlar.