Çaldıran Savaşı Nedir? Çaldıran Savaşı Kimler Arasında Olmuştur? Nedenleri ve Sonuçları

Çaldıran Savaşı, 23 Ağustos 1514 tarihinde; Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında, İran topraklarında yer alan Maku şehrindeki Çaldıran Ovasında gerçekleşmiş ve Osmanlı Ordusu’nun kesin zaferiyle sonuçlanmış olan bir savaştır.

Çaldıran Meydan Muharebesi olarak da bilinen bu savaş adını yapıldığı yer olan Çaldıran Ovasından almıştır. Osmanlı Tarihinde, Çaldıran Savaşının önemi oldukça fazladır, çünkü o dönem Osmanlı Devleti taht mücadelesinden kaynaklı olarak sıkıntılı günler geçirmekteydi.

Taht mücadelesi sonucu, tahta çıkan Yavuz Sultan Selim o dönemde İran ülkesinde egemen olan ve Osmanlı için büyük sıkıntılara neden olan Şii Safevi Devletiyle mücadele etmeye karar vermiştir. Bu nedenle Yavuz Sultan Selim, 1514 yılında İran seferine çıkarak, Çaldıran Ovasında, Safevilere karşı Çaldıran Savaşını başlatmıştır.

Çaldıran Savaşı Özeti

Büyük taht mücadelesi sonucu tahta çıkmayı başaran Yavuz Sultan Selim, hem iç karışıkları engellemek hem de doğu sınırlarındaki sorunları gidererek Osmanlı Devletini bunalım devrinden kurtarmak ve kendini ispat etmek istiyordu. Yavuz Sultan Selim, doğuda yer alan Türk İslam Devletlerini bir araya getirmek istiyordu, bunun için Türkistan’a erişmeliydi fakat önündeki tek engel Safevi Devletiydi.

Yavuz Sultan Selim, amacına ulaşmak için önündeki tek engeli kaldırmak amacıyla; Tebriz’e doğru bir sefer başlattı ve 23 Ağustos 1514 tarihinde Çaldıran Ovasında Safevi Ordusuyla karşılaştı. Osmanlı ve Safevi Orduları yaklaşık 80 – 100 bin kişilik denk güçlere sahipti, bu yüzden savaşın galibini; stratejiler ve askerlerin yetenekleri belirleyecekti.

Osmanlı Ordularının en düzenli birliği yeniçerilerdi, Safevi Ordusu ise; ordunun yarısından fazlasını oluşturan süvarilerin hızına güveniyordu. Ayrıca 2500 kilometre yolculuk yaparak Çaldıran’a gelen Osmanlı ordusu oldukça yorgundu, bu yüzden Safevi Ordusu daha avantajlı gözüküyordu.

Bir gün süren Çaldıran Meydan Muharebesini, Osmanlı Ordusu; silah donanımı, sahra topçularının ateş gücü ve yeniçerilerin mükemmel tüfek kullanımlarıyla kazandı. Safevi Devleti hükümdarı Şah İsmail, yaralı bir şekilde kaçarak kurtuldu.

Çaldıran Savaşının Nedenleri

• Çaldıran Savaşı’nın asıl sebebi; Osmanlı Devleti ile Safevi Tarikatı arasındaki kötü ilişkilerdir. II. Bayezid; Şah İsmail’in babası Şeyh Haydar’ın ölüm haberini: Şeyh Haydar’ın ölüm haberini duymak sevincimi kat kat arttırdı, demiştir.
• Safevi Devleti’nin Anadolu’da çok sayıda müridi vardı. Kızılbaş inanışına sahip bu tarikata ait kişiler; sıklıkla İran’a geçiş yapıyordu. Anadolu’da artan mürit sayısını ve tarikat üyelerinin sürekli Anadolu ile İran arasında geçiş yapmalarını, Safevi Devletinin gücünü arttırması olarak nitelendiren II. Bayezid, Kızılbaşlardan İran’a gitmek isteyen olursa, idam edilmelerini buyurmuştur. Bu durum Çaldıran Savaşının nedenlerinden bir diğeri olmuştur.
• 1501 yılında Şah İsmail’in Erzincan’ı ele geçirmesi, Çaldıran Savaşının nedenlerinden bir diğeri olmuştur. O dönem Erzincan, Osmanlı toprağı olmasa; Safevi Devleti, Erzincan’ı alarak, Osmanlı Devletinin sınırlarına dayanmıştır.
• Osmanlı Devletinde o dönem devam eden taht kavgalarında; Şah İsmail, Yavuz Sultan Selim’in tahta geçmesini istemediği için, kardeşleri olan Şehzade Ahmet ile Şehzade Korkut’a destek verip, onları isyan çıkartmaları yönünde kışkırtıyordu. Şah İsmail’in, Osmanlı içişlerine bu şekilde karışması, Çaldıran Savaşının nedenlerinden biridir.
• Safevi Devleti’nin, Osmanlı Devletinin içerisine ajanlar göndererek, Osmanlı’dan veri sızdırması, Dulkadiroğulları ve Memlüklerle ittifak yapması ve Anadolu’da isyanlar çıkartması için bir takım grup ve oluşumları desteklemesi de Çaldıran Savaşının nedenlerinden sayılabilir.

Çaldıran Savaşının Sonuçları

• Çaldıran Savaşının sonuçlarından en önemlisi, bu savaş ile Anadolu’da Alevi – Sünni çatışmalarının başlaması olmuştur.
• Anadolu’daki Şii sorunu bir süreliği çözüldü.
• Doğu Anadolu’nun; Kars ve Van illeri hariç olmak üzere, denetimi Osmanlı denetimine girdi.
• Çaldıran Savaşının sonuçlarından bir diğeri de; Safeviler’in müttefikleri olan Memlüklerle bağlantılarının kesilmiş olmasıdır.
• Çaldıran Savaşının sonuçlarından bir başkası; Şah İsmail’in bu hezimetten sonra, ölene dek (1524) tekrar bir savaş yapmamış olmasıdır. Çünkü Osmanlı Devletinin bu zaferinden sonra; Doğu Anadolu’da yer alan aşiret ve beylikler, Osmanlı’ya bağlılığını bildirince, Şah İsmail bu süreçte yalnız kalmıştır.
• Çaldıran Savaşı sonucunda; Osmanlı Devleti toprak bütünlüğünü korumak ile kalmadı, İpek Yolu’nun Van-Tebriz kısmının kontrolünü de ele geçirmiş oldu.
• Tebriz gibi şehirlerde yer alan ünlü ilim insanları ve sanatçılar Çaldıran Savaşı sonucunda, İstanbul’a yerleştirilmişlerdir.
• Selim sefer çıkacağı sırada; Dulkadiroğulları Beyi Alaüddevle’ye, seferi katılma çağrısında bulunduysa da, Safevi ve Memlüklerle ittifak yapmış olan Alaüddevle, teklifi reddetmiştir. I. Selim, sefer dönüşü Turnadağ Savaşıyla, Dulkadiroğulları Beyliğine son vererek, Anadolu’da Türk Birliği sağlamış oldu.

Çaldıran Savaşının Önemi

Çaldıran Savaşının önemi ilk olarak; Osmanlı Devleti’nin doğu bölgesinde güç kazanması ve hâkimiyet kurması olmuştur. Çünkü Osmanlı Devleti Çaldıran Savaşından zaferle dönerek, hem Safevi Devleti’nin gücünü azaltmış hem de doğuda kendini kanıtlamış oldu.

Çaldıran Savaşının öneminden bir diğer; Osmanlı Devleti, doğuda tehdit oluşturan unsurları ortadan kaldırmış aynı zamanda, doğuda yer alan Türk – İslâm Devletlerini tek çatıda altında toplama hedefinin önündeki engel kaldırmış oldu.

Çaldıran Savaşının öneminden bir başkası ise; Yavuz Sultan Selim, taht kavgaları sonucu oluşan iç karışıkları ve doğudaki sorunları ortadan kaldırarak, hâkimiyetini kanıtlamış ve itibar kazanmış olmasıdır.