Çölleşme Nedir, Nedenleri Ve Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Çölleşme, toprağın bozulması ve özelliğini yitirmesi sonucu Dünya üzerinde zaten kıt olan verimli toprağın yok olmasıdır. Bu olay, Dünya üzerinde zaten kurak olan bölgelerde olduğu zaman çöle benzer bir durum oluşmaktadır, bu olaya çölleşme denir.
Çölleşme, insanlığın karşı karşıya olduğu en büyük çevre sorunlarından biridir. Çölleşmeye yol açan şiddetli arazi bozulması, şu anda dünya çapında 168’den fazla ülkeyi etkiliyor. Afrika ve Asya, çölleşmeden dünyanın en çok etkilenen bölgeleridir.
Küresel iklim değişiminin önemli bir etkisi de, mevcut iklim kuşaklarının kaymasıdır. Bu durumda nedeniyle; insanlar ve diğer canlılar alışıp uyum sağladıkları ortamda değişiklikler olur. Bu duruma örnek olarak yağış dağılışındaki değişimler örnek gösterilebilir, bu değişimler nedeniyle bazı bölgelerde yağış miktarlarında geçmiş dönemlere göre azalmalar görülmüştür. Sıcaklık artışı ve yağış miktarındaki düşüşler kuraklık; çölleşme tehlikesini de beraberinde getirir.
Çölleşme nedir? Tüm detaylarıyla öğrendik. Bir de sözlük anlamı olarak Çölleşme ne demek? İnceleyelim.
Çölleşme; Kurak – yarı kurak iklim bölgelerinde, yağış alma ve su tutma kapasitesinin azalması, doğal bitki örtüsünün kaybedilmesiyle toprak erozyonu yaşanmasıdır. Kısacası çölleşme, toprağın susuzlaşması ve çoraklaşması durumudur.
Çölleşmenin Nedenleri
Aşırı hava olayları – özellikle kuraklıklar – ve toprak kirliliğine veya toprak bozulmasına (aşırı ekim, otlatma ve ormansızlaşma dahil) katkıda bulunan insan faaliyetleri, verimli toprakları çöle dönüştürür.
- İklim değişikliği nedeniyle yaşanan kuraklık,
- Bitki örtüsünde yaşanan tahribat,
- Nüfus artışı,
- Erozyon
- Su kaynaklarının aşırı tüketimi,
- Yanlış tarım ve sulama uygulamaları,
- Aşırı otlatma
- Doğal kaynakların aşırı kullanımı
Çölleşme sonucundan; su kaynaklarının kuruması, bitki örtüsünün tahribi, erozyon ve biyoçeşitliliğin azalması gibi doğal ortamın bozulmasıyla; yaşam kalitesi düşer, kıtlık ve göç olur. Bu durumlar ise sosyoekonomik sorunları ortaya çıkarır.
Dünyada Çölleşme
Çölleşme; yoksulluk, kıtlık, açlık, sel ve taşkın, göç ve savaşlara neden olmaktadır. Erozyon nedeniyle ise; gıda üretiminde azalma, biyoçeşitliliğin azalması çölleşmenin diğer sonuçlarıdır.
Dünyadaki karaların %30’unu tehdit eden çölleşme; Asya, Afrika ve Kuzey Amerika’yı ciddi şekilde etkisi altına almaktadır. Dünyada çölleşme ciddi derecededir, rakamsal olarak konuşacak olursak; her yıl Dünyada en verimli üst kısmından olmak üzere 24 milyar ton toprak erozyon ile taşınır. Çölleşen alan ise 6 milyar hektardır. Çölleşme nedeniyle, ekolojik göçmen konumunda olan insan sayısı ise 10 milyondur.
Türkiye’de Çölleşme
Türkiye’de; Konya, Iğdır ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi çölleşme tehlikesi altındadır. Türkiye, erozyon ve çölleşme ile mücadele eden Dünyadaki 5 ülkeden biridir, Türkiye arazisinin kurak/yarı kurak iklim tesirinde bulunan ve dikkatli kullanılmadığında çölleşme sorunu oluşabilecek %65’ lik bir kısım bulunmaktadır.
Türkiye, BM’nin Çölleşme ile Mücadele sözleşmesini, 1994 yılında onaylayıp, 1998 yılında onaylamıştır. Türkiye’de çölleşmeyle mücadele etmek için, ulusal eylem planı hazırlanıp, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü kurulmuştur.
Türkiye’deki Karapınar Kumullarında, çölleşme başladığı alanda rüzgâr erozyonuna karşı; kamış perdeler, otlandırma ve ağaçlandırma çalışması yapılarak çölleşme durdurulmuştur. İklime uygun ağaç çeşidi olarak; akasya, iğde, dişbudak, akçaağaç, karaağaç, çam, sedir ve badem kullanılan, Karapınar çalışmaları Dünyadaki en başarılı 10 projeden biri olarak kabul edilir. Bu çalışmalarla, çölleşen arazi yeniden tarım arazisine dönüşmüştür.
Çölleşmeyi Önlemek İçin Alınabilecek Önlemler
Doğal kaynakların sürdürebilir olması, beşeri ve ekonomik faaliyetleri doğal ortamla uyumlu olarak planlanması, doğru arazi kullanım yöntemlerinin belirlenmesi gibi tedbirler çölleşmenin etkilerini en aza indirebilecek temel ilkelerdir. Çölleşmeyi önlemek için alınabilecek önlemlerin bazıları şunlardır:
- Doğal kaynakların israf edilmeden doğru şekilde kullanılması,
- Teknik analiz ve tespitlere göre arazi kullanım planlarının yapılması,
- Çölleşmenin yaşandığı yerdeki yerel halka eğitim verilerek bilinçlendirilip sürece dâhil edilmesi
- Su kaynaklarının korunması,
- Bitki örtüsünün korunması için gerekli önlemlerin alınması ve ağaçlandırma çalışmalarının yapılması,
- Bölge şartlarına uygun tarım ürünlerinin tercih edilmesi,
- Aşırı ve yanlış sulama yöntemleri yerine, damla sulama gibi yöntemlerin tercih edilmesi,
- Mera ve otlakların aşırı otlatmaya karşı korunması