Denge Politikası Nedir?

Denge politikası, Osmanlı Devleti’nin 19. ve 20.yüzyılda Avrupa Devletlerinin arasındaki çıkar çatışmalarından yararlandığı bir politikadır. Osmanlı Devleti, 1299 yılında Osman Bey tarafından kurulup, Fatih Sultan Mehmet’in 1453 yılında İstanbul’u fethetmesiyle en parlak dönemine ulaştı. Osmanlı Devleti kuruluşundan yıkışılışına kadar birçok başarılı padişah tarafından yönetildi. Fakat Sanayi Devrimi, yeni ticaret yollarının bulunması, haçlı seferleri, yeni icatlar gibi birçok faktör zamanla Osmanlı Devleti’nin güç kaybetmesine neden oldu.

19.yüzyıla gelindiğinde Osmanlı Devleti eski gücünden çok şey kaybetmişti. Yeni toprakların alınması bir yana dursun, mevcut toprakların korunması da oldukça güçleşmişti. Bu yüzden aralarında denge politikasının da yer aldığı birçok farklı reform hareketi denendi. Denge politikası ile toprak kaybının Osmanlı Devleti’nin yıkılmasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Denge politikası ilk defa 33 yıl tahtta kalan II. Abdülmecid tarafından uygulanmıştır. II. Abdülmecid’ten sonra tahta çıkan V. Mehmet de bı politikayı da devam ettirmiştir. Üst üste kaybedilen savaşlar, bu politikanın izlenmesinin bir sebebidir. Osmanlı Devleti’nin duraklama devrinden gerileme devrine geçtiği bu dönemde, Avrupa’da yaşanan sanayi devrimi de Osmanlı Devleti’ni ekonomik açıdan zor duruma sokmuştur.

Osmanlı Devleti bu zorluklarla mücadele ederken, 18. ve 19.yüzyılda yaşanan yeniçeri isyanı ve iç karışıklar da eklenince, Osmanlı Devleti Avrupa Devletlerine karşı izlediği bu politika sayesinde varlığını 90 yıldan fazla süre sürdürmeyi başarmıştır. Sonuç olarak, Mondros Ateşkes anlaşmasının imzalanmasıyla varlığı sona eren Osmanlı Devleti’nin izlediği başarılı bir politika olan denge politikası kayıtlara geçmiştir.

Denge Politikasının Devletler Arası Siyasete Etkileri Nelerdir?

Osmanlı İmparatorluğu’nun uyguladığı denge politikası, içinde bulunduğu jeopolitik koşulları ve çevresindeki büyük güçlerle ilişkilerini düzenleme çabalarını yansıtır. Denge politikasının devletler arası siyasete etkileri şunlardır:

1. Jeopolitik Dengenin Sağlanması: Osmanlı İmparatorluğu, coğrafi olarak Doğu ve Batı arasında köprü konumundaydı. Bu nedenle, Osmanlıların çevresindeki güçlerle uyumlu ilişkiler kurarak bölgesel dengeyi sağlamaları önemliydi. Bu politika, imparatorluğun hem Doğu hem de Batıyla iyi ilişkiler sürdürebilmesine yardımcı oldu.
2. Çatışmaların Azaltılması: Osmanlı Devleti, çeşitli etnik ve dini grupları bünyesinde barındıran çok kültürlü bir yapıya sahipti. Bu nedenle iç çatışmaların önlenmesi ve dengenin korunması önemliydi. Denge politikası, farklı etnik ve dini grupları dengeleyerek iç istikrarı koruma amacını taşıdı.
3. Ekonomik Ticaretin Desteklenmesi: Osmanlı İmparatorluğu, zengin ticaret yollarının kavşağında bulunuyordu. Denge politikası, ticaret yollarını açık tutarak ekonomik refahı artırmayı hedefledi. Bu, imparatorluğun hem kendi ekonomisini güçlendirmesine hem de çevre ülkelerle ekonomik ilişkilerini sürdürmesine yardımcı oldu.
4. Müttefik ve Rekabetçi İlişkilerin Yürütülmesi: Osmanlı Devleti, çevresindeki güçlerle hem müttefik hem de rekabetçi ilişkiler yürüttü. Denge politikası, Osmanlıların birden fazla büyük güçle uyum içinde olmalarını ve rekabetçi güç dengelerini kullanarak kendi çıkarlarını korumalarını sağladı.
5. Savaşların ve İşgal Tehditlerinin Azaltılması: Osmanlı Devleti’nin denge politikası, çevresindeki güçler arasında bir denge kurarak doğrudan savaş veya işgal tehditlerini azaltmaya çalıştı. Bu, imparatorluğun hem toprak bütünlüğünü koruma amacına hizmet etti hem de askeri kaynakları daha etkili bir şekilde kullanma olanağı sağladı.

Denge politikası, çevresindeki büyük güçler arasında bir denge kurarak iç istikrarı ve dış ilişkileri koruma amacını taşıdı. Bu politika, Osmanlı İmparatorluğu’nun uzun yıllar boyunca ayakta kalmasına ve zorluklarla başa çıkmasına yardımcı oldu.