Dinozor Türleri

Dinozor, neredeyse 200 milyon yıldır yeryüzüne hâkim olan bir tür veya omurgalı sürüngen türü olarak tanımlayabiliriz. 251 milyon ila 65 milyon yıl önce, özellikle mezozoik çağ olarak bilinen dönemde yaşadılar. Bu dönem; Dünya’nın zaman ölçeğine göre üç zaman dilimine bölünerek; Triyas, Jura ve Kretase olarak adlandırılmıştır.

Bu döneme hâkim olan baskın kara omurgalıları olarak bilinen dinozorlar hakkında, bilim dünyası birçok araştırma yapmış olsa da hala tam olarak neye benzedikleri bilinmiyor.

Bilim adamları dinozorları, onlardan geriye kalanlar üzerinden, bulmaya ve incelemeye çalışsa da, paleontologların henüz mutlak bir fikir birliğine varamadığı ve cevaplayamadığın sayısız soru var. Dinozorlar hakkındaki soruların bazıları şunlar:

• Pul yerine tüyleri var mıydı?
• Sıcakkanları var mı yok mu?
• Dinozor bebekleri dünyaya nasıl geldi?
• Harika memeliler olan dinozor türleri var mı?
• Dinozor dövüşleri, filmlerde anlatıldığı kadar şiddetli miydi?

Amacımız dijital ansiklopedi olarak dinozorlar hakkında da tüm detaylarıyla sizlere bilgi vermek.

Dinozor türlerine baktığımız zaman iki çeşit sınıflandırma yapıldığını görüyoruz. Dinozor türleri, etçil dinozorlar, otçul dinozorlar (otobur dinozor türleri) ve Omnivorous (herşeyi yiyen) dinozorlar olmak üzere sınıflandırılır.

Diğer bir dinozor türlerini sınıflandırma yöntemi ise; karada yaşayan, denizde yaşayan (yüzen) ve uçan dinozor türleri olmak üzere sınıflandırılır.

Dinozor türleri ve isimlerini tanıyalım.

Etçil Dinozorlar

Etobur beslenmeye yapısına sahip olan dinozor türleri bu grupta yer almaktadır. Etçil dinozor türlerinin isimleri göz atalım.

• Dilophosaurus (Coelophysoidea): Dinozor türleri arasında etçil dinozor türlerinden biridir. Coelophysoidea türü özellikle Jurassic Park filminde gördüğümüz dinozor türüdür. Boyu 7 metre, ağırlığı ise 350 kg olan bu türün küçük dinozor türleri arasındadır. Zehir tükürebilen bu türün, zayıf ön dişleri nedeniyle, avlanmadan ziyade çöpçü bir tür olduğu düşünülüyordu.
• Kölofiz (Coelophysoidea): Etobur dinozor türlerinden biridir. 2,5 – 3 metreyi bulan boyları ve 28 kilogramlık hafif ağırlıklarıyla, en hızlı koşucu dinozor türü olarak bilinir. Küçük dinozor türlerin biri olması nedeniyle büyük sürüler halinde yaşadıkları düşünülmektedir.
• Ceratosaurus (Ceratosauria): Etçil dinozor türünden bir başka dinozor olan Ceratosaurus (Ceratosauria)’un boyu 4-6 metre arasında, ağırlığı ise 500 kg ile 1 ton arasındaydı. İki bacağı üzerinde yürüyen, boynu S şeklinde olan bu türün burnunun ucunda bir boynuz yer almaktaydı.
• Tyrannosaurus rex (Tyrannosauridae): Dinozor türleri trex adıyla tanınmıştır. Kretase Devri’nin sonlarında yaşamış olan avcı bir dinozor türü trex, kafatasları 1 metreden daha uzun bir yapıdadır. İri etçil teropod bir dinozor olan T-rex, Latince anlamıyla “zorba kertenkelelerin kralı” anlamına geliyor. Kuzey Amerika ve Asya’da yaşamış olan bu türün, güçlü arka ayakları, eğik bir gövde pozisyonu nispeten küçük ön ayakları olduğu bilinmektedir. Uzunluğu 12 metre olan bu tür, dik durduğunda boyu 4 metre, yetişkinlerinin ağırlığının ise 4-6 ton ağırlığında olduğunu bilinmektedir. Dinozor türleri arasında etçil bir beslenme yapısına sahip olan T-rex aynı zamanda en güçlü dinozor türleri

Otçul Dinozorlar ( Otobur Dinozorlar)

Ot ile beslenen dinozorlara otçul dinozorlar ya da otobur dinozorlar da denmektedir. Otobur dinozor türlerinin isimleri bir bakalım.

• Apatosaurus (Diplodocoidea): Otobur dinozor türlerinden biridir. Bu devasa hayvanın uzunluğu 22,8 metre, ağırlığı ise 22 tondu. Sağlam, büyük ve güçlü bir kemik yapısına sahip olan bu türün, omurgalarındaki yükü hafifletmek için hava keseleri olduğu bilinmekteydi. Daha az erişilebilir bitki örtüsüyle beslenirdir. Bu dinozor türleri hakkında ilginç bilgilere göz gezdirdiğimizde, kuyruğunun çok uzun olduğunu ve onu yüksek sesler çıkarmak için kamçı olarak kullandığı dikkat çekmektedir.
• Alamosaurus (Titanosauria): Otobur dinozor türleri arasında yer alan bu dinozorlar, 30 metre uzunluk, 74 ton ağırlığa kadar ulaşan en büyük dinozorlardan biridir. Otobur dinozor türlerine bakıldığı zaman en güçlü dinozor türlerinden biri diyebiliriz. Kretase döneminde yaşayan; uzun ve sağlam bir boyunla desteklenen küçük bir kafa, geniş ve şişman bir gövde, silindirik bacaklar, hareket etmede ve dengede durmada yardımcı bir kuyruk yapısı vardır.

Omnivorous Dinozorlar ( Hem Otçul Hem Etçil )

Hem ot ile hem et ile beslenen ve ağız – diş yapısı buna müsait olan dinozor türleridir. Omnivorous dinozor türlerinin isimlerini inceleyelim.

• Eoraptor: Tanımlanmış en eski dinozor türlerinden biri olan eoraptor’un boyu 1 metre ağırlığı 3 ile 10 kg arasında değişmekteydi. Oldukça hafif ve ince bir yapıya sahip olan eoraptor, küçük ve kesin yapıdaki birçok dişiyle; diğer hayvanların leşleri, yumurtaları ve yavrularını yiyerek beslenen leşçil bir dinozor türüdür. Tüm bu beslenme şekilleri eoraptoru başta etçil dinozor türleri kategorisine soksa da sonradan yapılan araştırmalar gösterdi ki; eoraptor; et yiyiciler (theropodlar) ve bitki yiyenler (sauropodlar ve ornithischians) grubuna girmektedi. Buna karar verilmesindeki en büyük sebeplerden biri de dişleriydi. Eoraptor’un ağzının önüne doğru gelen kısımdaki uzun ve keskin dişleri etin kesilmesi için, diğerleri (ağzın arkasına doğru), künt ve yaprak şeklinde bir yapıya sahipti. Bu dişleriyle öğütülmeye uygun sert bitki örtüsündeki otları da yemekteydi. Bu yüzden eoraptorlar omnivorous ( hem otçul hem etçil ) beslenen dinozor türlerine dâhil edilmiştir.

Beslenme türlerine göre dinozorları inceledik. Dinozor meraklıların en merak ettiği konulardan biri olan uçan dinozor türlerine de değinmek isteriz.

Uçan Dinozor Türleri

Dönemin en güçlü dinozor türleri dışında merak edilen bir başka türü, uçan dinozor türleridir.

Pterosaurlar ( Pterozorlar)

Pterosaurlar ya da pterozorlar olarak da bilinen uçan dinozor türlerinden ziyada uçan sürüngenlerdir. Yüzden fazla pterozorlar türü vardır. Uçan dinozor türleri olarak bilinen pterozorlar birçok farklı şekilde boyuttaydı. Küçük bir güvercin büyüklüğünde, 15 metre uzun bir devasa yapılarak kadar farklı boyutlarına rastlamak mümkündü.

Pterosaurlar ( Pterozorlar) olarak genel olarak adlandırılan; uçan dinozor türlerinin isimleri şunlardır:

• Scaphognathus

Uçan dinozor türlerinden biri olan Scaphognathus’un kıtanın tamamında yaşadığı tahmin edilmektedir. Boyları yaklaşık 1 metre uzunluğunda, etobur bir beslenme yapısına sahipti. Scaphognathus’un kalıntıları Almanya’da bulunmuştur.

• Pteranodon 

Büyük pterozorlardan biri olan pteranodon uçan dinozor türlerindendir. Boyları 6 metre uzunluğunda olan bu türe ait fosillerden günümüzde çok sayıda bulunmuştur. Ayrıca bulunan fosillerin birçoğu mükemmel durumda ve tam olarak bulunmuştur.

• Eudimorphodon

1973 yılında İtalya’da keşfedilen bir diğer uçan dinozor türüdür. 110 adet büyük sıralı ve keskin dişeri olan Eudimorphodon, triyas döneminde yaşamıştır. 1 metre uzunluğunda ve 6 kilogram ağırlanda bir yapıya sahipti.

Uçan dinozor türlerinin isimlerinden diğerleri de şunlardır: Preondactylus, Tapejara,  Aerodactylus, Dimorphodon, Germanodactylus ( yarasa pterozor ), Rhamphorhynchus, Pterodaktil.

Dinozorların Nesli Neden Tükendi?

Doğanın ve evrimin gücünün, genel olarak herhangi bir dinozordan veya genel olarak herhangi bir canlı türünün varlığından daha güçlü olduğunu bilmemiz gerekir. Yine de insanoğlu, bu kadar güçlü olan bir canlı türünün nasıl neslinin tükendiğini düşünmeden edemiyor.

Dinozorların yok oluşundaki bilim adamlarının en büyük teorisi Kretase – Tersiyer teorisidir. Felaketin tam olarak nasıl meydana geldiği bilinmese de, yeryüzüne bir kuyruklu yıldızın ya da göktaşının düştüğünü tahmin edilmektedir. Dinozorların neslinin tükenmesinin ana sebebi olarak bu felaket gösterilir.

En çok kabul gören teori, Kretase – Tersiyer teorisi olsa da sonradan; salgın, volkanik aktivite, buz devri, negatif evrim, kendi yavrularını yemeye başladılar gibi bazı birkaç sebebinden de dinozorların neslinin tükenmesinde etkili olan sebepler olduğu kabul edilmektedir.

Yaşayan Dinozor Türleri

Dinozor meraklıların en çok merak ettiği sorulardan birisi de yaşayan dinozor türleri olup olmadığıdır. Kuşkusuz ki yeryüzünde uzun zamanlar hâkimiyet sürmüş bir türün her geçen gün yeni bir kalıntısına rastlamak mümkündür. Bu bilgiler sayesinde; dinozor ve dinozor türleri hakkında yeni bilgiler edinilebiliyor.

Dinozorların neslinin nasıl tükendiği konusundaki bahsetmiş olduğumuz durumlardan dolayı günümüzde yaşayan dinozor türleri kalmamıştır.

Fakat yeryüzünde dinozor türleri kadar eski dönemlere dayanan bazı canlılar bulunmaktadır. Fosil kayıtlarına bakıldığı zaman köpek balıklarının da yaklaşık 400 milyon yıldan beri hayatlarını sürdürdükleri bilinmektedir.