Distopya Ve Ütopya Nedir? Arasındaki Farklar Nelerdir?
Distopya ve ütopya edebiyat dünyasında kullanılan iki kavram .Çoğu zaman karıştırılan, birbirinin zıttı sanılan bu iki kavramın farkı nedir? Distopya karamsar bir Dünya’yı anlatırken ütopya iyimser bir Dünya portesi mi çizer? Bu yazımızda distopya ve ütopya nedir? Sorusuna cevap vereceğiz.
Distopya Nedir?
Distopya Yunanca’da anti-ütopya yani ütopik bir Dünya’nın zıttını ifade eder. Distopya kelimesi ilk olarak İngiliz filozof John Stuart Mill tarafından kullanılmıştır. Ancak Stuart distopya kelimesini ütopyanın tersi anlamında değil de ‘’kötü bir yer’’ manasında kullanmıştır. Distopya denilince aklımıza baskıcı, otoriter Devlet anlayışı gelmelidir. Distopik romanlar geleceği anlattıkları için bilim kurgu kategorisine girerler. Dünyaca ünlü distopik romanlara örnek olarak; Fahrenheit 451,1984,Cesur Yeni Dünya gösterilebilir. Distopya türünde amaç toplumun belirli alanlardaki sorunlarına dikkat çekmektir. Distopik romanlarda görülen ortak özellik; karamsar bir gelecek öngörüsüdür.
Distopya türünün sinema sektöründe de örnekleri bulunmaktadır. En çok bilinen distopik filmlerden bazıları; Metropolis, Otomatik Portakal, V for Vandetta olarak gösterilebilir.
Ütopya Nedir?
Ütopya aslında olmayan, kurgulanmış bir toplumu ifade eder. Ütopya kelimesinin kökeni eski Yunanca kaynaklıdır. 1516 yılında İngiliz yazar Thomas More’un yazdığı kitaba Ütopya ismini vermesiyle edebiyat dünyasında kullanımı yaygınlaşmıştır.
Bilinen ilk ütopya örneği Platon’un M.Ö 381 yılında yazdığı Devlet isimli eseridir. Platon bu eserde mutlu ve sağlıklı bir toplum için tasarladığı devlet modelini okuyucularına aktarmıştır. Platon yaşadığı dönemi eleştirirken, ideal devlet kurgusuyla öğrencisi Aristoteles’i etkilemiştir.
Son dönemlerde yazılan en iyi ütopyalardan birisi olan Mülksüzler Ursula K. Le Guin’e aittir. Yazar Mülksüzler’de Anarres ve Urras adında iki kurgusal gezegene yer vermiştir. Mülksüzler İkircikli bir ütopya olarak isimlendirilmiştir.
Ütopya Türleri
Ütopyalar siyasi ütopyalar, tarihi ütopyalar, felsefi antropolojik ütopyalar olarak sınıflandırılabilir. Platon’un Devlet isimli eseri siyasi bir ütopya iken, Schiller’in İnsanın Estetik Eğitimi Üzerine isimli eseri ise felsefi antropolojik bir ütopyadır.
Ütopyalar olumlu ve olumsuz ütopyalar olarak da 2’ye ayrılır.
Olumlu ütopya örnekleri: Thomas More Ütopya, Campenella: Güneş Ülkesi, Francis Bacon’un Yeni Atlantis isimli eseri örnek olarak gösterilebilir.
Olumsuz ütopya örnekleri: George Orwell 1984 ve Cesur Yeni Dünya isimli eserler örnek olarak verilebilir. Olumsuz ütopyalar için distopya kelimesi de kullanılır.
