Dönence Nedir?
Dönence belli bir süre sonra güneş ışınlarının tersi istikametinde hareket etmesidir. Dönence ekvatorun 23”27 güneyinden ve 23”27 kuzeyinden geçtiği varsayılan enlem çizgilerine verilen isimdir. Güneyde olan dönence Oğlak dönencesi, kuzeyde olan dönence ise Yengeç dönencesi adını alır. Yeryüzüne güneş ışınlarının yılda iki defa dik açıyla geldiği ve sıcak kuşağın güneydeki ve kuzeydeki sınırlarını meydana getiren iki enlemden her biri dönence olarak tanımlanır.
Medar-ı Cedi olarak tanımlanan Oğlak dönencesi kış dönencesi, Yengeç dönencesi ise yaz dönencesi olarak bilinir. Bu enlem çizgileri güneşin güneyde ve kuzeyde ulaştığı en büyü değerlerdir. 21 Haziranda Kuzey yarımkürede yaz dönümünde en büyük yüksekliğe ulaşarak tam Yengeç dönencesinin karşısına gelir. 21 Aralıkta da Kuzey yarımkürede kış dönümünde en büyük yüksekliğe ulaşır tam Oğlak dönencesinin karşısına gelir. Yani güneş ışınları her yıl 21 Aralıkta güney dönencesine, 21 Haziran’da da kuzey dönencesine dik düşer.
21 Haziran ve 21 Aralık tarihleri güney ve kuzey yarımkürelerinde gecelerin en kısa, gündüzlerin en uzun olduğu ve yazın başlangıcını bildiren tarihlerdir. Oğlak ve Yengeç dönencesi arasında kalan bölge tropikal (dönencel) bölge olarak tanımlanır. Dönenceler güney ve kuzey kutup daireleri ile beraber yerküreyi beş iklim bölgesine bölmektedir. Yengeç dönencesi yaz dönencesi, Oğlak dönencesi de kış dönencesi adını alır.
Dönencelerin Özellikleri
Güneş ışınlarının belli bir zaman sonrasında tersi istikamette hareket etmesi dönence olarak adlandırılır. Güney ve kuzey yarımkürede güneş ışınlarının dik açıyla aldığı en son noktaları enlemler belirler. Güney yarımkürede belirlenen Oğlak dönencesi 23”27, kuzey yarımkürede belirlenen ise Yengeç dönencesi 23”27 olarak tanımlanır. Dönenceler bu şekilde 2 tanedir.
Dönencelerin ekvatora uzaklıkları ise 23 derece 27 dakikadır. Dönencelerin arasındaki her nokta tropikal kuşak olarak adlandırılır. Bölgeye yıl içinde iki defa güneş ışınları dik gelmektedir. Dönencelerin dışına ve dönencelere ise güneş ışınları yıl içinde sadece bir defa dik gelir.
Yengeç ve Oğlak dönenceleri arasındaki mesafe ise ortalama 5106 km kadardır. Güneş ışınlarının dönencelerden birinden diğerine gidişi ise 6 ay sürer. Oğlak dönencesine güneşin dik açıyla geldiği zaman 21 Aralık tarihi, Yengeç dönencesine ise güneş dik olarak 21 Haziran tarihinde gelir.
Yengeç Dönencesine Güneş Işınlarının Dik Gelmesi (21 Haziran)
21 Haziran tarihinde güneşin Yengeç dönencesine dik geldiği zaman güney yarımkürede kış mevsimi, kuzey yarımkürede ise yaz mevsimi başlar.
Güney yarımkürede gündüzlerin süresi uzamaya, kuzey yarımkürede de gündüzlerin süresi kısalmaya başlar.
Yengeç dönencesinde güneş ışınları dik geldiğinde gölge boyu sıfırı gösterir.
Yeryüzünde güney yarıda kış mevsimin başlangıcı, kuzey yarısında da yaz mevsiminin başlangıcı olur.
Oğlak Dönencesine Güneş Işınlarının Dik Gelmesi (21 Aralık)
21 Aralıkta güneş ışınlarının Oğlak dönencesine dik açıyla gelmesi öğle vakinde olur. Bu zaman kuzey yarımkürede kış mevsiminin başladığını, güney yarımkürede ise yaz mevsiminin başladığını göstermektedir.
21 Aralıkta kuzey yarımkürede en uzun gece yaşanırken güney yarımkürede de en uzun gündüz yaşanır.
Bu tarihte güneş ışınları Oğlak dönencesine dik geldiğinde güney yarımkürede gölge uzunluklarında kısalma olur.
Yengeç dönencesi doğudan batıya doğru Meksika, Bahamalar, Batı Sahra, Moritanya ülkeleri, Mali, Cezayir, Libya, Nijer, Mısır, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Hindistan ülkeleri, Bangladeş, Myanmar, Çin ile Tayvan ülkelerinden geçer.
Oğlak dönencesi ise doğudan batıya doğru Brezilya, Arjantin, Paraguay, Şili ülkeleri, Polinezya, Melanezya, Avustralya, Madagaskar, Mozambik ülkeleri, Güney Afrika, Botsvana ve Namibya ülkelerinden geçer.