Dünyanın En Büyük Yanardağları

Yanardağ, Dünya’nın iç tabakası olarak adlandırılan magmada yer alan yüksek basınç ve yüksek sıcaklıklar erimiş kayalardan oluşan kısmın yer yuvarlağının yüzünden dışarıya doğru püskürerek dışarıya çıktığı coğrafi yer şekillerine verilen isimdir. Volkanik patlamalar sonucu birçok coğrafi şekil meydana gelmektedir. Fakat bu patlamaların yaşandığı yerlerde herhangi bir yapı varsa bu yapılar ciddi zarar görebileceği gibi, bu yapılarda yaşayan insanlar da can kaybı yaşayabilmektedirler.

Büyük dağlar gibi gözüken volkanizma patlamalar sonucu etrafa çok fazla bulut ile birlikte ateş veya lavı da dışarı akıtır. Ölü volkanlar, uyuyan volkanlar ve aktif yanardağlar olmak üzere üç çeşit yanardağ grubu bulunmaktadır. Dünya, uzun ömrü boyunca milyonlarca yanardağa ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde ise aktif olarak yaklaşık 1500 volkan olduğu düşünülmektedir. Bu volkanları en büyük ve en kötü olarak sıraya koymak ise kolay değildir. Çünkü çoğunlukla bir yanardağın ne kadar büyük olduğunun ölçülmesinin farklı yolları vardır.

Dünyanın en büyük yanardağlarını belirlemek için dikkate alınması gereken faktörlerden bazıları, yanardağın taban çevresi, deniz seviyesinden yüksekliği, tabandan uca yüksekliği ve patlamaların geçmişi ve büyüklüğü sayılabilir. Özetle Dünyanın en büyük yanardağları birçok farklı kritere göre değerlendirilirken, bu kriterlerde zirveye ulaşanlar ise en büyükler listesindeki yerini almaktadır.

Farklı ölçümlerin bir kombinasyonu olarak ve farklı şekillerde kategorize edilmelerine rağmen Dünyanın en büyük yanardağları her zaman tek bir listeden oluşmayabilir. Çünkü uyuyan volkanlar olarak nitelendirilen bazı yanardağlar, magmada oluşan hareketlilikler sonucu harekete geçerek büyük patlamalar yaparak, bazı kriterleri sağlayıp listedeki yerini alabiliyor. Bu yüzden farklı ülkelerde yer alan bu yanardağların yakın ve patladığında etkili menzile ulaşacağı bölge olarak düşünülen kısımlara yapı kurulmamaya dikkat edilmektedir.

Dünyanın En Büyük 5 Yanardağı

Dünyanın en büyük yanardağları listesinde yer alan bazı yanardağları inceleyelim.

1.   Tamu Massif – Pasifik Okyanusu

Dünyanın en büyük yanardağı olarak bilinen Tamu Massif, Japonya’nın yaklaşık 1610 km doğusunda bulunmaktadır. Bu devasa kalkan volkanın bir zamanlar birden fazla menfezi olan volkanik bir kompleks olduğu düşünülüyordu, ancak 2013’te araştırmacılar Tamu Masifi’nin gerçekten tek bir volkan olduğu sonucuna vardılar.

Yaklaşık 36,5 km²’lik bir alana kaplayan bu devasa yanardağın bilim adamlarının gözünden yıllarca kaçmasının birkaç nedeni var. Bu nedenlerden biri, Tamu Massif’in yükselen veya keskin zirveler içermemesidir. Zirvesi aslında deniz seviyesinden yaklaşık 2 km aşağıdadır. Kuzeybatı Pasifikteki uzak konumu da veri toplamayı zorlaştırdı. İlk keşfedildiğinde tek bir kaynaktan ziyade birden fazla farklı lav akışına sahip olduğu düşünülüyordu.

Tamu Massif, milyonlarca yıldır soyu tükenmiş durumda, yani yakın zamanda yeni lav akıntılar fışkırtmayacak. Bun rağmen daha büyük bir sualtı yanardağı keşfedilene kadar Dünyanın en büyük yanardağı unvanını korumaya devam edecek.

2.   Mauna Kea – Hawaii

Hawaii’nin Büyük Adasında yer alan devasa Mauna Kea yanardağı, Tamu Massif unvanını çalana kadar Dünyanın en büyük yanardağı unvanına sahipti.  Yine de bu devasa yanardağ, su üzerindeki en büyük yanardağdır.

Mauna Kea’nin yüksekliği göz önüne alındığında Tamu Masifi’yi aştığı görülür. Bu yanardağ, tabandan 10,05 km’nin biraz üzerinde bulunmaktadır. Taban aslında deniz seviyesinin 6,09 km altında olmasına rağmen, yükseklik de 4,26 km’de oldukça etkileyici gözüküyor. Bu rakım o kadar yüksek ki, yanardağın tepesinde kar var ve zirvede Dünya atmosferinin %40’ının üzerinde bulunan bir gözlemevi var.

Bu volkan uykudadır, bu yüzden ziyaretçiler zirveye tırmanabilir. Ancak kalbin zayıf olanların zirveye tırmanması önerilmiyor, tırmanırken atmosferik değişikliklere alışmaya yardımcı olmak için bir tur rehberinin eşlik etmesi önerilmektedir. Macera severler için yanardağdan aşağı snowboard yapmak bile mümkündür.

3.   Nevado Ojos del Salado – Şili/Arjantin

Şili ve Arjantin arasındaki sınırı aşan Ojos del Salado yanardağı, Dünyanın en yüksek aktif yanardağıdır. Volkan, And Dağları silsilesinin bir parçasıdır ve zirve deniz seviyesinden yaklaşık 6.88 km yüksekliktedir.

Binlerce yıldır patlamamış olmasına rağmen, Ojos del Salado yanardağı hala aktif olarak kabul edilmektedir. Volkanın kalderası kraterler, piroklastik koniler ve lav kubbeleri içerir. 1993 yılında yerel halk gaz ve kül emisyonları bildirmesine rağmen, bu bilgi volkanologlar tarafından doğrulanmamıştır.

Hem batı hem de güney yarım kürenin ikinci en yüksek dağı olan bu yanardağ, inanılmaz manzarayı merak eden ziyaretçiler tarafından yoğun ilgi görmektedir. Ancak zirvesine ulaşmak kolay değildir, yaklaşık 15 gün sürmektedir.

4.   La Garita Kalderası – Colorado, ABD

Colorado’nun Crede kasabası yakınlarındaki San Juan Dağlarında yer alan La Garita Kalderası, milyonlarca yıl önce Dünya tarihinde bilinen en büyük patlamalardan biri tarafından oluşturulmuş büyük bir süper volkandır.

La Garita’nın süper volkan olarak kategorize edilmesinin sebebi, mantodaki magmanın kabuğa yükseldiği ancak bir havalandırma veya yarıktan geçemediğindendir. Bu durum muazzam bir baskıya ve sonunda şiddetli bir patlamayla, magma birikime neden olmuştur. La Garita Caldera, Dünyanın en yüksek veya en geniş yanardağı olmasa bile patlama açısından kesinlikle en büyüklerinden biridir.

Bu patlamaların en dikkat çekici olanı yaklaşık 1,5 milyon yıl önce meydana gelmiş ve bugün Crede çevresinde hala görülebilen diğer dünyaya ait jeolojik yapılar oluşturmuştur. Bu yapıların en dikkat çekici olanı, 1.200 kilometrekarelik bir hacme sahip olan Balık Kanyonu Tüfüdür. Bu patlamadan bu yana, La Garita diğer yedi büyük patlamanın kaynağı oldu. Neyse ki bu süper volkan soyu tükenmiş olarak kabul edildiği için bir daha patlama tehlikesi bulunmuyor, bu yüzden yakınlarındaki sakinler için herhangi bir tehlike arz etmiyor.

5.   Llullaillaco – Şili/Arjantin

Dünyanın en yüksek aktif yanardağlarından bir diğeri, Şili ve Arjantin arasındaki Puna de Atacama bölgesinin And Dağları’nda bulunan Llullaillco’dur. Bu bölge Atacama Çölü’nün hemen doğusunda yer alır ve uzun volkanik zirveleri ve yüksek yaylaları ile tanınır.

Llullaillaco Yanardağı, Dünyanın en yüksek ikinci aktif yanardağıdır ve listedeki diğer yanardağlardan bazılarına kıyasla nispeten gençtir. Sadece 150.000 yaşında olan Llullaillaco, daha eski bir yanardağın çöküşüyle ​​birlikte büyük bir çığın enkazından oluşmuştur.

1800’lerin sonlarında en az iki patlayıcı patlama rapor edildi, ancak Llullaillaco’nun tarihi incelendiğinde daha önceden de patlamalar yaşadığı tespit edildi.2003 yılında yapılan araştırmalarda, yanardağın zirvesinde üç İnka çocuğunun kalıntıları bulundu ve bunların 500 yıldan fazla bir süre önce insan kurban edilmesinin sonucu olduğu düşünülüyor. Yanardağın tepesindeki donma sıcaklıkları sayesinde, bu kalıntılar son derece iyi korunmuş, araştırmacıların antik İnka dini ve kültürü hakkında daha fazla şey keşfetmesine yardımcı olmuştur.