Epistemoloji Nedir?
Epistemoloji nedir ve felsefede nasıl değerlendirilir bu konuda bilgi vereceğiz. İnsan bilgisinin yapısı gerçekten de karmaşıktır. İnsan bilgisi yapısı ile birlikte aynı zamanda da geçerliliğini inceleyen felsefe dalına da epistemoloji denilmektedir.
Aslında bilgi felsefesi ile mantık arasında belirli temel bir ayrım bulunmaktadır. Bu ayrım konusunda tabii ki felsefe konusunda daha net bir şekilde mantık çizgisi çekilebilir. Mantık, biçimsel bir yapı inceleyicisidir. Geçerli çıkarım da tamamen ilkeleri ortaya koyarak yürür. Epistemoloji her türlü bilime edimin yapısıyla ilgilenmekte ve bu şekilde savları ortaya koymaktadır. Etik, din felsefesi ya da toplum bilim denilen tüm disiplinleri ve sürekli iletişim halinde ve bilimsel olarak incelemektedir.
Tarih boyunca farklı felsefeler karşımıza çıkmaktadır. Bunların sebebi bilinen bir özne ile bilinen bir nesne arasında sürekli bir bilgi süreci olmasıdır. Bu iki ağırlık ve anlam bakımından farklı şekilde bakılabilir ve değerlendirilebilir. Bu yüzden de bilgi felsefesi, sürekli olarak farklı bir anlayış doğurmuştur. Nesneye daha fazla ağırlık veren anlayışlarla aynı zamanda özneye daha fazla ağırlık veren anlayışlar bulunmaktadır. Özneyi ağırlık veren anlayışlara idealist olarak yaklaşım sağlanır. Daha çok nesneye ağırlık veren anlayışlar ise realist ya da diğer adıyla gerçekçi olarak nitelendirilir. Gerçekçi yaklaşım nesnenin dış dünyaya karşı gerçekten var olmuş olduğunu ve bilginin de buna bağlı olarak var olacağını savunur. İdealist ise bilginin gerçekte var olmayan ve dünyada bir kütlesi olmayan maddesel niteliği bulunmayan bir nesne olduğunu savunmaktadır.
Bilgi felsefesi bu karşıtlık içinde karşımıza çıkar. Ortaya çıkan temel sorun ise dış dünyanın gerçek olarak karşımıza çıkmıştır. Bilgi felsefesi, buna bağlı olarak metafizikle yakın bir ilişki içerisindedir diyebiliriz. Bilginin nesnesi hakkında da gerçek olup olmadığı konusunda ya da bulunup bulunmadığı konusunda irdelenen bir başka sorun karşımıza çıkmaktadır. Aslında dünyanın var olan bağımsız bilgi ile kendisi üzerinde ne ölçüde uyduğu ya da aynı temel sorun çerçevesinde nasıl sizlerin de net bir şekilde karşımıza çıkan sorunlardır.
Epistemoloji Hakkında Detaylar
Epistemoloji felsefe açısından bilimsel süreçler göz önünde bulundurulduğunda aslında bilgi genel olarak ele almaktadır. Bilgi ile ilgili problemleri araştırır aynı zamanda da doğanın bilgi kaynağı için doğanın doğruluğunu ve sınırlarını inceler. Bilginin doğası ve temel özellikleri temel olarak nasıl meydana geldiğini inceleyen bilim dalı denildiğinde karşımıza epistemoloji çıkmaktadır. Epistemoloji için 4 temel unsuru olduğunu söyleyebiliriz.
Bilginin doğruluğu; Epistomoloji açısından sunulan bilgilerin doğruluğu da incelenmelidir.
- Bilginin kaynağı; Bir bilim çalışmasında bilginin nereden geldiği ve neden sunulduğu gibi kaynak bilgileri de önem arz etmektedir.
- Bilginin sınırları; Bilgi ile ilgili olarak gerek sistemi gerekse analizi ile sınırları da çok büyük önem arz etmektedir.
- Bilginin imkanı; Bilginin doğruluk, kanıtlanabilir ve kullanılabilir gibi imkanları da büyük bir önem arz etmektedir.
Bunu felsefi açıdan detaylı bir şekilde inceleyerek sizlere sunan bilim de epistemoloji dir.
Epistemoloji Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Epistemoloji denildiğinde ilk olarak çok ciddi anlamda araştırmalar yapan ve bununla ilgili olarak enine boyuna çalışmalar gerçekleştiren İlk filozof aslında Yunan düşünürü Platon’dur. Ondan sonra Antik Yunan’da Platon’un öğrencisi olan Aristoteles gelmektedir. Orta çağ’a gelindiğinde Aziz Augustinus aynı zamanda da Müslüman filozoflardan İbni Sina ve Farabi bu konuyu enine boyuna ele alan isimlerdir. Epistemoloji felsefe disiplini yan dalı olarak geçebilir.
Yirminci yüzyılın analitik felsefesi baz alındığında öne çıktığı söylenmektedir. Bunun nedeni modern uygarlık göz önünde bulundurulduğunda bilgi ve bilimin en önemlisi olarak karşımıza çıkmasıdır. En ön sırada Descartes, Leibniz, Hume, John Locke ve Kant gibi birçok isim gelmektedir. Ancak ağırlıklı olarak kalan problemler üzerine yoğunlaşmış ve bu şekilde sunum yapmışlardır. Bilgi kavramını epistemoloji genel bir şekilde ele almakta ve bu anlamda bilgisi ile bilgiyi sorgulamaktadır.
Bilginin insan zihninde nasıl oluştuğu ve nasıl dışarıya vurum olduğu araştırmaz. Genel anlamda şunu söyleyebiliriz. Epistemoloji çerçeve açısından bilim adamlarının ve bilimin genel bir konusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarihsel süreç göz önünde bulundurulduğunda Antik Yunan’dan günümüze kadar Epistemoloji aslında birçok problemi ele almıştır.
sadece tarihsel bir perspektiften değil bilgi konusuna aslında bilgi ile ilgili problemler açısından ve çözüm yollarının sistematik veri açısından yaklaşıldığında bilginin doğası kaynağı türleri sınırları ya da imkanı konusunda epistemoloji alanı meydana getiren ve çok sistem sunulması bulunmaktadır. Bu konular aslında bir anlamda da problemler, hemen hepsi ile ilintili olacak şekilde bir kaç ana başlık altında toplanabilir. Bu anlamda epistemoloji genel bir çerçevede bilimi inceleyen ve değerlendiren bir sistem olarak karşımıza çıkmaktadır. Elbette bu konuda bilim ya da bilgi araştırmaları yapanların bazen bu konuyla alakalı olumsuz düşünceler sunduğu savlar da bulunmaktadır. Ancak tarihsel açıdan bilgiyi dikkate aldığımızda net bir şekilde tarihsel süreci de dikkate aldığınız görmüş olursunuz. Aslen 17. yüzyılda felsefe disiplini olarak karşımıza çıkmasına rağmen çok eski bir doğası ve kaynağı olduğunu söylemek mümkündür.
