Frig Medeniyeti Nerede Kurulmuştur? Friglerin Başkenti Neresidir?

Frigler, Antik Çağ’da Orta Anadolu’da yaşamış halka verilen isimdir. Güneydoğu Avrupa’dan bu bölgeye geldikleri bilinmektedir. Frigler’in kurduğu Frigya Medeniyeti, M.Ö. 12 – 7. Yüzyıllarında varlığını devam ettirmiştir. Bu medeniyet yıkıldıktan sonra bile, Frigya terimi bir süre daha, Batı Anadolu bölgesi için genel coğrafi alan terimi olarak kullanıldı.

Friglerin başkenti, Gordion’dur. Bu yer, günümüzde Ankara ilinin Polatlı çevresi konumu ifade etmektedir. Frigler için buranın başkent ilan edilmesinin sebepleri, Anadolu’dan geçen ana yolların kavşağı durumunda olması, ırmak gibi su kaynaklarının fazla sayıda olması, hayvancılık ve tarım için uygun olması gibi birçok sebep yer almaktadır. Yunan ve Yakın Doğu kültürlerini birleştiren bu medeniyetin en tanıdık yüzü, efsanevi Frigya Kralı Kral Midas’tır. Bu efsanevi kral döneminde, altın çağını yaşayan Frigler, en zengin zamanlarını yaşamışlardır. Hint – Avrupa dil grubundan olan Frigce ve Fenike dillerini konuşmuşlardır. Bu medeniyetin önemli geçim kaynağı tarımdır ve dini inanışlarına da etki etmiştir. En büyük Tanrıları Kibele’dir. Kibele, bereket Tanrısıdır. Halk, hasat zamanlarında yüksek verim almak için bir araya gelip Kibele için özel ayinler düzenlerdi.

Savaşçı ve güçlü bir toplum olan Frigler, dönemin güçlü imparatorluklarından biri olan Hititleri yıkarak, sınırlarını Karadeniz bölgesine kadar yaymışlardır. Frigya Krallığı, M.Ö. 7 yüzyılda Kimmerlerin saldırılarına dayanamayarak yıkılmıştır. Ardından bölge, Lidya, Pers Seleukos ve daha sonra Roma hâkimiyetine girmiştir.

Frigya Tarihi

Anadolu’nun batı yakasının verimli ovası, eski tarihlerden beri yerleşimcileri hep cezbetti ve Hitit Devletinin oluşumuna tanık oldu. Frigya’ya ilk Yunanca atıf, M.Ö. 5. Yüzyılda Herodot tarafından yapılmıştır. Yunanlılar, bu adı, MÖ 12. yüzyıldan bir süre sonra, Hitit İmparatorluğunun bölgedeki çöküşünün ardından, Batı Anadolu’ya taşınan Balkan göçmenlerine uyguladılar.

Friglerin geleneksel kurucusu ve ilk kralı Gordios’tur. Hitit İmparatorluğu’nun kalıntılarından oluşan Frigya’nın komşu devletleri, güneyde Karya, batıda Lidya ve kuzeyde Misya’dır. Frigya’nın toprakları kuzeyde Daskileion ‘(Güney Marmara’da günümüz Balıkesir, Bandırma, Ergili mahallesi sınırları içinde, antik dönemde Misya olarak anılan bölge)  ve Kapadokya’nın batı ucuna kadar genişledi. Frigler, verimli toprakları, Pers ve Yunan dünyaları arasındaki konumu, metal işçileri ve çömlekçilerinin becerileri sayesinde zenginleşti.

Özellikle başkent Gordium’daki oda mezarların kendine özgü kapıları vardır. Yapılan kazılarda, hem Hint-Avrupa Frig dilinin (MÖ 8. yüzyıldan itibaren) kullanıldığını hem de krallığın inanılmaz derecedeki zenginliği ortaya çıkarmıştır.

MÖ 7’lere doğru Kafkasya’dan Anadolu’ya giren Kimmerler, Frig Krallığına son verdi. Bu yenilgi karşısında Kral Midas’ın kendisini öküz kanı içerek öldürdüğü de efsaneler arasındadır.

Kral Midas

Frigler hakkında bilgi sahibi olarak bu medeniyeti yakından tanıdık. Friglerin en ünlü figürü, her şeyi altına çevirebileceği söylenen Kral Midas’tır.  Yunan mitolojisinin tanıdık figürü, Eski Frig yazıtlarında ve Asur kaynaklarında, Muşkili Mita (MÖ 738 – MÖ 696) olarak bilinen bir hükümdara dayandırılmaktadır.

Efsaneye göre Kral Midas, satir Silenes’un aşırı içki içtiği bir gecenin sabahında, ona içkinin etkisinden kurtulması için yardım etmiş ve onu efendisi şarap tanrısı Dionysos’a iade etmiştir. Minnettarlığının karşılığı olarak, Midas’a bir dilek hakkı verdi. Böylece Kral, dokunduğu her şeyi altına çevirme yeteneği kazandı. Gerçek olamayacak kadar iyi olan bu beceri, yemek yerken ve bir şeyler içerken krala sorun yaratmaya başladı. Çünkü bunlar bile değerli metale dönüştü. Dionysos’a dileğini geri çekmek istediğini söyledi. Lidya’da yer alan Pactolus nehrinde yıkanırsa, rahatsız edici yeteneğini kaybedileceği söylendi.

Midas zengin bir ölümlü olsa da Tanrılar karşısında talihsiz biriydi. Bir başka talihsiz karşılaşması da Apollon ile olmuştur. Apollon, kraldan Pan’ın mı yoksa kendisinin mi iyi bir müzisyen olduğunun kararını vermesini istemiştir. Midas, akılsızca Pan’ı seçince, Apollon bu durumdan hiç hoşnut olmayarak, kralın kulaklarını eşeğin kulaklarına çevirdi. Kral, ömrünün geri kalanında sarık takmak zorunda kaldı.

Gordion

Frigler hakkında bilgi verirken sadece medeniyet ve kraldan bahsetmek olmaz, krallığa başkentlik yapmış olan Gordion’a da kısaca değinelim. Frigya, Anadolu’nun batı kıyısında yer alan Bergama ve Efes gibi şehirlerle övünmese de stratejik olarak da önemli bir yerde bulunan başkentiyle övünmektedir.

Gordion, stratejik olarak doğu kıyısına giden ana kara yolunun ( genellikle ‘Pers Kraliyet Yolu’ olarak adlandırılır), antik Sangarios Nehri’ni (modern adı Sakarya Nehri ve yaklaşık 100 km batı) geçtiği noktada bulunuyordu.  Günümüzde Ankara ilinin Polatlı ilçesi civarına tekabül eden bu yerleşim yeri, M.Ö 10. Yüzyıldan itibaren Frig Krallığının en önemli yeri haline geldi. M.Ö. 9.yüzyılda, iyice popüler olan bu şehir, güzel bir kraliyet sarayına sahipti. Arkeologlara, etkileyici sur duvarları, muhtemelen Midas’a ait olduğu bilinen birçok Tümülüs mezar sağlamıştır Tümülüs MM adı verilen mezar, Anadolu’daki en büyük ikinci antik tümülüstür.

Gordion, bölgenin işgali sırasında, Kimmerlar tarafından yağmalandı. Hiçbir zaman tam anlamıyla eski ihtişamını geri kazanamasa da toparlandı. Romalılar M.Ö 189’da Galatlara karşı yürüttükleri sefer sırasında kasabayı yerle bir ettiler ve MS 1. yüzyılda bir köyden başka bir şey değildi.

Friglerin İnsanlık Tarihine Katkıları

Frigler hakkında bilgi edinip, bu medeniyeti ünlü figürü Kral Midas’tan, önemli başkenti Gordion’a kadar inceleme yaptık. Frigler, tarihler boyunca yaptıkları işlerle insanlığa önemli katkılar sağlamıştır. Friglerin insanlık tarihine katkılarını birlikte inceleyelim.

• Frigler’in en önemli geçen kaynakları, tarım ve hayvancılıktı. Çok Tanrılı bir inanışa sahip olan bu medeniyetin, en önemli Tanrısı Kibele’dir. Kibele, bereket Tanrısıdır. En önemli geçim kaynaklarının tarım olması, sürekli yeni su kanallarına neden olmuştur.
• Tarımının bu uygarlık için en önemli geçim kaynağı olması bu konuda bazı sert kanun düzenlemeleri getirmelerine neden olmuştur. Bu kanunlara göre, insanın öküz kesmesi ya da sabah kırması ölümle cezalandırılmaktaydı.
• Önemli ticaret yollarının kavşak noktalarında yer almaları sayesinde ticaret alanında da gelişmişlerdir. Batı Anadolu’da, Ege Adalarında ve Yunanistan’da bu medeniyete ait birçok eser bulunmuştur. Bu da medeniyetin, Batı Uygarlıklarıyla gelişmiş ticareti ilişkilerini göstermiştir.
• Friglerin insanlık tarihine katkıları arasında maden işçiliği ve seramik sanatına verdiği eserler de yer almaktadır. Ayrıca Anadolu’da kuyumculuğu başlatmaları sayesinde, Anadolu’nun ilk kuyumcuları olarak bilinirler.
• Gordion ve Midas şehirlerinde kayaları oyarak sığınıklar inşa etmişlerdir. Bu yapılarda, çakıl taşı ve mozaik döşemeler yer almaktadır. Çakıl taşı ve mozaik döşemelerini, insanlığa kazandırmışlardır.
• Fibula adı verilen çengelli iğneyi icat etmişlerdir. Bu sayede, nakış ve dokumacılık alanlarında ilerlemişlerdir. Tapates adı verilen, halı ve kilim dokumuşlardır.
• Pek bilinmese de bu uygarlığın Friglerin insanlık tarihine katkılarından biri de edebiyattır. Bu medeniyet ilk Fabl örneklerini vererek, hayvan hikâyeciliğini başlatan uygarlıktır.
• Edebiyat dışında müzik alanında da katkıda bulunmuşlardır. Bu alanda da kendini geliştiren uygarlık, çeşitli müzik aletleri icat etmiştir. Panflüt bunlardan biridir.
• Frigler, oyma ve kabartma sanatlarında ustalaştıktan sonra ortaya çıkan eserlerini süsleme sanatıyla süslemişlerdir. Üzerinde hayvan figürleri bulunan çanak çömlekler ve kabartma deseni ile süsledikleri kaya mezarlar bunlara iyi birer örnektir.