Galaksi Nedir? Galaksi Tipleri Nelerdir?

Galaksi, yıldızlar, gaz, toz ve karanlık maddenin bir araya gelerek oluşturduğu büyük bir yapıdır. Evrende milyarlarca bulunan ve genellikle kendi yerçekimi alanlarına sahip olan gök cisimleridir. Yıldızlar, gezegenler, asteroidler, kuyrukluyıldızlar ve gaz bulutlarından oluşan birçok farklı astronomik nesneyi içerirler. Genellikle yıldızların yoğunlaşmasıyla oluşurlar ve süper kütleli bir siyah delik veya kara delik tarafından çekilen bir merkez etrafında dönerler.

Galaksi nedir? Kısaca öğrendik. Galaksi Ne Demek, TDK Sözlük Anlamı olarak da bir göz atıp sonra bu galaksi tipleri hakkında bilgi edinelim. Galaksi kelimesi, TDK Sözlükte, gök bilim olarak tanımlanır. En yaygın olanları spiral, çubuklu spiral, eliptik ve düzensiz galaksilerdir. Spiralli galaksiler, merkezlerinde bir çekirdek ve dışarı doğru uzanan kolları olan disk şeklinde yapılarıyla tanınır. Eliptik galaksiler ise daha yuvarlak veya elips şeklindedir ve genellikle düzensiz bir yapıya sahip değillerdir. Düzensiz galaksiler ise belirgin bir yapıya sahip olmayan ve genellikle çarpışma veya etkileşim sonucunda oluşan galaksilerdir. Boyutları da büyük farklılıklar gösterir. Küçük cüce galaksilerden devasa büyük galaksilere kadar çeşitli boyutlarda bulunurlar. Bazıları, trilyonlarca yıldızı içeren devasa galaktik süper kümeleri oluşturabilir. Bu yapıların oluşumu ve evrimi hala tam olarak anlaşılmamıştır. Ancak gözlemler ve teoriler, galaksilerin zamanla yıldızlar arası gaz ve tozun çökmesiyle oluştuğunu ve zaman içinde yıldızların doğup öldüğünü göstermektedir. Galaksilerin bir araya gelmesi ve çarpışması da evrim sürecinde önemli bir rol oynayabilir.

Dünyamız, Samanyolu Galaksisinin küçük sarmal bir kolu olan Avcı Kolonunun içerisindedir. Güneş Sistemi ve Dünya, bu kolun içerisindedir. Evrenimizde, Samanyolu galaksisi olarak adlandırdığımız kendi galaksimiz de dâhil olmak üzere milyarlarca galaksi bulunmaktadır. Gökbilimciler, teleskoplar ve uzay araştırma görevleri kullanarak galaksilerin yapısını, içerdikleri yıldızların yaşını, hareketlerini ve evrimlerini inceleyerek galaksiler hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalışmaktadırlar.

Galaksi Tipleri

Bugüne kadar tanımlanmış, 4 tip vardır. Bunlar, spiral (sarmal) galaksi, çubuklu spiral galaksi, eliptik galaksi ve düzensiz galaksidir. Galaksi tipleri hakkında bilgi edinelim.

1.     Spiral Galaksi

Spiral galaksi, karakteristik bir disk yapısına ve merkezden dışarı doğru uzanan kollara sahip bir türdür. Genellikle genç yıldızların yoğunlaştığı, parlak mavi renkte yıldızların bulunduğu ve etkileyici bir görünüme sahiptir.

Genellikle merkezlerinde daha yoğun bir yıldız yoğunluğuna ve genellikle süper kütleli bir kara deliğe sahiptirler. Diskin iç kısmında, yıldızlar arasında bol miktarda gaz ve toz bulunur ve bu malzeme yıldızların oluşumunu ve evrimini destekler. Dış kısımlarda, gaz ve toz yoğunluğu azalır ve daha seyrek bir yıldız dağılımı gözlenir.

En belirgin özelliği, merkezden dışarı doğru uzanan ve genellikle kollar şeklinde sarılan yapılarıdır. Bu kollar, genç yıldızların oluştuğu ve mavi renkte parladığı yerlerdir. Spiral kolları genellikle yoğun yıldız oluşum bölgeleri olan H II bölgeleri içerir. Bu bölgelerde, gaz ve tozun çökerek yeni yıldızların oluştuğu yerlerdir. Ayrıca spiral kollar, genellikle mavi yıldız kümeleri ve açık yıldız kümeleri gibi yıldız topluluklarını da içerir.

Evrende yaygın olarak bulunurlar. Samanyolu, Andromeda ve Triangulum Galaksileri bu türe ait bazı örnek yapılardır.

2.     Çubuklu Spiral Galaksi

Çubuklu spiral galaksi, bir çubuk yapısının merkezden dışarı doğru uzandığı ve spiral kolların bu çubuğun uçlarından yayıldığı bir türdür. Bu yapı, spiral galaksilerin bir alt türüdür ve galaksinin merkezine yakın bir çubuk şeklinde yoğunlaşmış yıldızların varlığıyla karakterizedir.

Genellikle merkezi çubuk yapısına ve bu çubuğun her iki tarafında simetrik olarak yer alan spiral kollara sahiptir. Spiral kollar, çubuğun uçlarında başlar ve galaksinin dış bölgelerine doğru sarılarak yayılır. Bu kollar, genç yıldızların oluştuğu, gaz ve tozun yoğun olduğu bölgelerdir.

Çubuğun varlığı, galaksinin merkezindeki yıldız ve gaz dağılımını etkiler. Çubuk yapısı, çekim etkisiyle yıldızların ve gazın çubuğa doğru hareket etmesine neden olabilir. Bu süreç, çubuğun içerisinde daha yoğun bir yıldız yoğunluğu ve yıldız oluşum bölgelerinin oluşmasına yol açabilir.

Spiral kollarda olduğu gibi genç mavi yıldızlar, gaz ve toz bulutları ve yıldız oluşum bölgeleri içerir. Ayrıca, çubuk yapısı genellikle galaksinin merkezindeki süper kütleli bir kara deliğin varlığını da destekleyebilir.

Evrende oldukça yaygındır ve birçok örneği bilinmektedir. Samanyolu galaksisi de dâhil olmak üzere birçok yakın galaksi, çubuklu spiral yapısına sahiptir. Örneğin, Samanyolu galaksisinin merkezinde, çubuğun her iki tarafında spiral kollarla birleşen bir çubuk yapısı bulunmaktadır.

Bu türün, çubuk yapısı ve spiral kolları, galaksinin yapısal ve dinamik özelliklerini etkiler. Çubuk, yıldız hareketlerini ve gaz akışını etkileyebilir ve galaksinin evriminde önemli bir rol oynayabilir.

3.     Eliptik Galaksi

Eliptik galaksi, düzensiz veya belirgin bir yapıya sahip olmayan, genellikle yuvarlak veya elips şekline sahip olan bir türdür. Bu tür, disk ve spiral kollara sahip olan türlere kıyasla daha düzensiz bir yapıya sahiptir.

Genellikle düzlemsel bir disk yapısına ve sarmal kollara sahip olmayan yıldızların rastgele bir dağılımına sahiptir. Bu nedenle, sarmal kollar, toz şeritleri veya belirgin bir merkezi çubuk gibi yapılar içermezler. Bunun yerine, yıldızlar genellikle galaksinin merkezine doğru yoğunlaşır.

Şekilleri, E0’dan E7’ye kadar bir sınıflandırma sistemi kullanılarak ifade edilir. E0, neredeyse tamamen yuvarlak bir şekli temsil ederken, E7, daha belirgin bir elips şeklini temsil eder. Bu sınıflandırma sistemi aracılığıyla yuvarlak ve elips şekiller arasında farklı ara formlarda bulunabilir.

Bu türde, yıldızlar genellikle yaşlı ve kırmızı renkte olup düşük yıldız oluşum oranlarına sahiptir. Bu türde, genellikle gaz ve toz miktarı düşüktür. İçerdikleri yıldızların yaşını ve kimyasal bileşimini inceleyerek evrenin erken dönemlerindeki galaksi oluşumu ve evrimi hakkında önemli bilgiler sağlarlar.

Genellikle büyük kütleye ve merkezlerinde süper kütleli bir kara deliğe sahip olabilir. Yıldızlar arası madde ve gazın çoğu, galaksinin merkezine doğru düşer ve merkezde yoğunlaşır. Bu durum, merkezi bir kara deliğin varlığını ve çevresindeki maddeleri emebileceğini düşündürmektedir.

Çoğu galaksi grubunun merkezinde bulunan dev galaksiler arasında yer alabilirler. Ayrıca, galaksi kümelerinde de bir araya gelerek büyük eliptik galaksi süperkümelerini oluşturabilirler.

4.     Düzensiz Galaksi

Düzensiz Galaksiler, spiral veya eliptik türler gibi yeterli bir yapıya sahip değildir. Bu yüzden adı bu şekildedir. Bazen çubuk yapı özelliğini gösterebilirlerken bazen de aktif yıldız oluşumu bölgelerine sahip olabilirler. Gaz, toz, yıldızlar, bulutsu oluşumlar, nötron yıldızlar, kara delikler ve tüm galaksilerde yer alan ortak elementlerden oluşan düzensiz şekilleri olan bir türdür.

Galaksi tiplerinin yaklaşık %20’lik bir kısmını oluştururlar. Bu tip, iki IM ve IO olmak üzere iki sınıfta incelenir. IM galaksiler, en sık rastlanan düzensiz galaksilerdir. Bu galakside, sarmal gökada kollarının izlerine rastlamak mümkündür. IO galaksiler, kaotik olarak da isimlendirilen tamamen rastgele galaksilerdir.

Bu tipe örnek olarak, Büyük Macellan Bulutu ve Küçük Macellan Bulutu gibi yapılar gösterilebilir. Bunlar, Samanyolu galaksisi ile etkileşim halinde olan yakın komşularımızdandır ve gözlemlemeler ve araştırmalar, bu galaksilerde yıldız oluşumu ve galaksi etkileşimlerinin önemli bir rol oynadığını göstermektedir.