Hidrosfer Nedir?

Hidrosfer, herhangi bir gezegenin altında ve üstünde bulunan tüm suların toplam kütlesine verilen isimdir. Hidrosferde, Dünya’mızın 5 katmanından biridir.

Hidrosfer ne demek? Sorusuna baktığımız zaman basitçe sözlük anlamında; su küre demektir. Dünyanın hidrosferi esas olarak okyanuslardan oluşur, ancak daha önce de belirtildiği gibi tüm su ortamlarını içerir.

Dünya üzerinde 1.386 milyon kilometreküp su olduğu tahmin edilmektedir. Hidrosferdeki toplam su miktarını belirten su toplamını; yer altı suları, okyanuslar, göller, denizler, okyanuslar, akarsular ve donmuş formda bulunan sular oluşturmaktadır.

Dünya’nın tüm hidrosferi; %97,5’i tuzlu sulardan, %2,5’luk kısmı ise tatlı sulardan oluşur. Hidrosferde yer alan tatlı suların; %68,9’u Kuzey Kutbu, Antarktika ve dağ buzullarında; buz ve kalıcı kar örtüsü şeklindeyken, %30,8’i ise yer altı suyu şeklinde bulunur.

Dünyamızın %71’İni hidrosfer, %29’unu ise karalar oluşturur. Canlıların yaşam kaynağı olan hidrosfer üzerindeki 3 büyük okyanusun yüzölçümü şu şekildedir:

• Büyük Okyanus (Pasifik): 180.000.000 km2
• Atlas Okyanusu (Atlantik): 106.000.000 km2
• Hint Okyanusu: 75.000.000 km2

Hidrosferdeki Su Döngüsü

Hidrosfer nedir? Detaylıca tanımladık. Hidrosferi daha detaylı tanımak için hidrosferdeki su döngüsünü de incelememiz gerekir.

Hidrosferdeki su döngüsü sürekli başka rezervuara aktarım şeklinde devam etmektedir. Rezervuarlar arasında; atmosferik nem, akarsular, okyanuslar, nehirler, göller, yeraltı suları bulunur. Güneş enerjisi, ısı, ışık ve yer çekimi gibi etkenlere bir rezervuardan diğerine aktarım olmaktadır. Okyanusların buharlaşması, Dünya’ya kar veya yağmur olarak geri döner.

Süblimasyon; kar ve buzdan buharlaşma, terleme; suyun, ağaçların gözenekleri ve stomalarından çıkışını ifade eder.

Tüm su döngülerine bakıldığı zaman Marq de Villiers’in de ifade ettiği gibi hidrosfer; içinde suyun bulunduğu kapalı bir sistemdir diyebiliriz.

Hidrosferdeki Yüzey Suları Hakkında Genel Bilgiler

• Yağmur ve kar yağışlarının okyanusa düşmesiyle döngü tamamlanarak, yeni bir döngünün başlaması için hazır duruma gelir. Yağış toprağa düşünce, infiltrasyon olarak da ifade edilen sızma işlemiyle, su ya zeminin içine süzülür ya da yüzeysel akışa geçer. Bu işlemden sonra buharlaşıp atmosfere karışır. Yeraltına süzülen suların bir kısmı, bir yolunu bularak; topraktan, göllerde ve akarsulardan buharlaşıp atmosfere geri döner.
• Toprağın içine süzülen sular, bitkiler tarafından kullanılıp, terleme yoluyla atmosfere bırakılır.
• Başlangıçta akış, geniş ince bir tabana şeklindedir, buna sığ akış denir. Kısa bir mesafe sonra, akım iplikleri oluşarak, gelişir ve derecik denilen kanallara dönüşür.
• Bir akarsuyun, suyu topladığı bölgelere drenaj havzası denir.
• Akarsuların hızı yavaşlarsa, yeterlilik azalır ve taşıdıkları katı maddeler çökere depolanır. Akarsu çökellerine alüvyon, kanallarda birikenlere çökelme bandı, taşkın bölgelerinde birikenlere ise doğal sedde denir.

Hidrosferdeki Yer Altı Suları Hakkında Genel Bilgileri

• Yer altı suları, insanların kolaylıkla ulaşabildiği en büyük temiz su rezervuarlarıdır, jeolojik olarak yer altı suları çözünüp, mağara ve düdenleri oluşturur.
• Yer altı suları, akarsular için dengeleyicidir.
• Akarsular ve yer altı suları arasında üç farklı yolda etkileşim vardır. Yüzey sularından olan akarsular, yer altı suyunun akımından beslenir. Akarsular, yatakları boyunca sularını kaybeder veya yer altı sularını beslerler ya da her iki şekilde etkileşim sağlayabilir. Yani hem su kazanıp hem su kaybederler.
• Yer altı sularının akış hızını etkileyen faktörler; hidrolik eğim ve hidrolik iletkenliktir.
• Yer altı sularının derinlerdeyse, ısınır. Sıcaklık arttıkça, su sıcak bir kaynak olarak ortaya çıkar. Yer altı sularının ısınması sonucu, yer altı odalarında gayzerler meydana gelir, genişler. Genişleme sonrası gayzer patlar ve buhara dönüşür. Gayzerler ve sıcak kaynakların ısısını magmatik kayaçlar sağlar.