Jet A1 Uçak Yakıtı Nedir?

Jet A1 uçak yakıtı, günümüzde jet motorlu yolcu ve kargo uçaklarında kullanılan ana maddesi kerosen olan yakıt türüdür. Jet A1 yakıtı, jet veya tahrik tipi türbinli uçaklarda yakıt olarak kullanılan bir petrol türevidir. Jet A1 oksidasyona davranışı ile kükürt bileşikleri çıkarmak için tedavi olan bir hidrokarbon karışımı, (hidrojen ve karbon) ‘dir.

Yunanca keros kelimesinde gelen ana madde kerosen, yanıcı özellikli hidrokarbon bir sıvı yapısındadır. Kerosen ne demek? Olarak sözlük anlamına bakıldığında parafin yağı tanımlamasıyla karşılaşılır.

Kerosen özel yapısı sayesinde; yüksek irtifalarda düşen hava sıcaklıkları nedeniyle yakıtın donmaması için görev yapar. Diğer bir adı gaz yağı olan bu madde, petrolün ince bir şekilde damıtılmasıyla elde edilen; parlama noktası 38/40 °C iken donma noktası -47/-49 °C olan, zor alev alıp, çok ısı veren bir maddedir.

Jet A1 Uçak Yakıtının Özellikleri

• Yanma riski çok düşüktür.
• Donma riskini minimuma indirir.
• Kerosen yoğunluğuna göre Jet – A ve Jet – B tipi yakıtları da bulunmaktadır.
• Jet A1 tipi uçak yakıtının donma derecesi, Jet – A’ ya göre daha düşük, Jet – B ‘ ye göre daha yüksektir.
• Parlama derecesi 38 / 40 °C, donma noktası -47 / -49 °C, kendi kendine alev alma derecesi ise 210 °C ‘dir.
• Kolay tutuşmayan fakat yanmaya başladığında ise söndürmesi zordur. Yangın durumunda söndürmek için köpük, kimyasal ve su sisi kullanılmaktadır.

Uçaklarda Kullanılan Yakıt Tipleri Nelerdir? Uçak Yakıtı Nedir?

Kerosenin 49 °C’ lere varan donma noktası, yüksek irtifadaki uçaklar için oldukça güven arz etmektedir. Kolay donmaması ve olası bir kaza anında yangın çıkma olasılığının en az seviyede olması uçaklarda kullanılan yakıt olarak tercih edilme sebepleridir.

Jet A1 uçak yakıtı dışında Jet A ve Jet B tipi uçak yakıtları bulunur. Uçak yakıtı olarak kullanılan bu türler arasında bazı farklılıklar vardır. Bu uçak yakıtlarının alev alma dereceleri aynı olmasına rağmen, donma dereceleri arasında derece farklıkları vardır. Her iki akaryakıt 38 °C ‘de alev alırken; Jet A uçak yakıtı – 40 °C, Jet A1 uçak yakıtı ise – 47 °C ‘de donmaktadır.

Jet B tipi uçak yakıtı; nafta – kerosen türünden oluşan akaryakıt ise – 60 °C ‘ lere düşen sıcaklıklara dayanıklıdır. Bu yüzden Kanada, Alaska, Rusya gibi kış şartlarının sert geçtiği ve daha düşük dereceler ulaştığı yerlerde tercih edilmektedir.

Uçaklarda Yakıt İkmali Nasıl Yapılır?

Yakıt ikmali yapılırken güvenlik en üst düzeyde olur ve sorumlu kaptan pilotun talimatı olmadan yakıt alımın gerçekleşmez. Alınan güvenlik önlemlerinin dışında tedbir amaçlı olarak itfaiye de bulundurulur.

Park frenine alınan uçağın motorları durdurulduktan sonra, yakıt tankeri uçağa yanaşır. Yakıt ikmali yapacak olan personel yakıt buharının patlayıcı etkisi nedeniyle üzerinde herhangi bir kıvılcıma neden olacak madde bulundurmaz.

Hassas bir konu olan yakıt ikmali için hava durumu da hesaba katılır. Şimşek, yıldırım gibi hava olaylarının olabilmesi ihtimaline karşın kuleden onay alınır. Ana hatlarıyla bu güvenlik önlemleri dışında, en ince ayrıntısına kadar düşünülmüş pek çok güvenlik önlemi alındıktan sonra; yakıt ikmali başlar.

Küçük havalimanlarında tankerle taşınan yakıt, uçak kanatlarından giriş alanlarından pompalanır. Gelişmiş hava limanlarında hidrant sistemi kullanılarak, dispenser adlı dağıtıcılarla, yer altından çekilen uçak yakıtı, kanatlardaki giriş alanlarından aktarılır.

Bazı durumlarda, hatalı sapmalar nedeniyle eksik yakıt alımı olabileceği için, nadiren de olsa acil durumlarda yakıt ikmali, havada da gerçekleşebilir. Bu uçaklara yakıt takviyesi yapılması için gerekli çağrı yapılarak, başka bir uçak ön kısımdan yaklaşarak, yakıt pompasını arkadaki uçağa iletir. Prob-and-drogue ve Flying Boom adlı iki ana yakıt sistemiyle havada yakıt ikmali gerçekleştirilir.

Uçaklarda Yakıt Boşaltımı Nasıl Yapılır?

Yazımızda Jet A1 uçak yakıtı nedir? Konusuna yer vermiş olsak da, yakıt ikmali ve yakıt boşaltımı konularına da yer vermek istedik. Yakıt boşaltımının en sık rastlanan durumu; uçağın planlanan dışında inmesi gerekliliğidir. Bu durumda yakıt depolarının dolu olması, uçağın ağırlığını etkilediği için bu şekilde inmek güvenli olmayacağından dolayı; uçağın kanat uçlarında ya da kuyruk kısmında yer alan fuel damping adı verilen sistem ile yakıt tahliyesi sağlanır. Bu yakıt, yeryüzüne inmeden havada buharlaşmaktadır.

Her uçakta olmayan fuel damping sistemi, bu tip durumlarda oldukça önemlidir. Çünkü dump sisteminin bulunmadığı uçaklar, iniş ağırlığına ulaşmak için uzun sürede havada kalmalıdır, bu durum yolcuların olası rahatsızlık durumları göz önünde bulundurulduğu zaman risk arz etmektedir.