Kapitülasyon Nedir?
Kapitülasyon, bir devletin bir anlaşmaya göre başka devletlere tanıdığı iktisadi ve sosyal ayrıcalıklara denir. Tarih kitapların sıkça rastladığımız kapitülasyon dilimize Fransızca “ Capitulation ” kelimesinden geçmiştir.
Basit kelime anlamı olarak ayrıcalık anlamına gelen kapitülasyon biraz daha geniş kapsamda ekonomik, idari ve eğitim alanlarını da kapsayabilir. Osmanlı Devleti döneminde görülen kapitülasyonların daha farklı alanlarda olduğunu da görebiliyoruz. Osmanlı Devletinde ilk olarak Fatih Sultan Mehmet tarafındaki Venedik Devletine İstanbul’da elçi bulundurma hakkı verilerek siyasi bir kapitülasyon sağlanmıştır.
Tarihe bakıldığı zaman din, özgürlük, vergi muafiyeti, kendi okullarını açabilme ve seyahat edebilme gibi farklı alanlarda da bazı devletlerin diğer devletlere ayrıcalıklar tanıdığını görüyoruz. Kapitülasyonlar, bir ülkenin yabancılarına verilen hakları ifade ettiği için, ülkenin kendi vatandaşları açısından doğru bulunmamış ve hep eleştirilmiştir.
İlk kapitülasyonlar Selçuklu, Bizans ve Akdeniz kıyısında yer alan Arap ülkelerinde görülmüştür. Kapitülasyonların asıl çıkış noktası ve amacı ticareti kendi ülkelerine çekilmesi olarak amaçlansa da bir süre sonra merkantilist politika haline gelmiştir. Güçlü bir ekonomiye sahip olmak kapitülasyonların en önemli faktörüdür. Ayrıca kapitülasyonlarda bir süre olmadığı için süresiz olarak bir ayrıcalık tanınması söz konusudur.
TDK Kapitülasyon Kelime Anlamı
Kapitülasyon kelimesi, çok uzun yıllardır dilimizde bulunan bir kelimedir. Fransızcadan dilimize geçen kapitülasyon kelimesinin TDK anlamı şu şekildedir:
“ Bir devletin başka devletlere verdiği, devlet vatandaşlarının zararına olan imtiyazlar “ anlamına gelmektedir. Bu kelime anlamından da yola çıkarak yabancı ülkelerin çıkarların doğrultusunda özellikle ekonomiye katkı sağlaması açısında yabancı tüccarlara verilen imtiyazı ifade etmektedir.
