Kolonicilik Nedir?
Kolonicilik kavramı ilk çağlara dayanır. Kolonicilik ne demek? Tanımlamadan önce, kelimenin kökü olan koloni nedir? Tanımlayalım.
Koloni ne demek? Bir devletin; ekonomik, sosyal, siyasi gibi çeşitli sebeplerde kendi ülkeleri sınırları dışındaki ele geçirdiği topraklara koloni denir. Koloni sözlük anlamına baktığımız zaman ise “ göçmen topluluğu ya da göçmen topluluğunun yerleştiği bölge “ tanımlamasını görmekteyiz.
Kolonicilik kelimesinin kökeni olan, koloni ne demek? Öğrendikten sonra kolonicilik ne demek? İnceleyelim. Kolonicilik, ilk çağlardan beri, bir devletin kendi sınırları dışında ele geçirdiği toprakları kontrol altına alıp, değerlendirme ve denetlemesi olayına verilen isimdir. Kolonicilik nedir kısaca tanımlayacak olursak da; “ Devletlerin yayılma isteğidir “ diyebiliriz.
Koloniciliğin Tarihi
Koloni kelimesi colonia sözcüğünden türetmiştir. Bu sözcük, kendi topraklarıyla ilişkisini koparmadan başka bir yere yerleşen anlamına gelmektedir.
Kolonicilik tarihine bakıldığı zaman ilk çağlardan beri uygulanan, ticari ve siyasi bir faaliyettir. İlk çağlarda çok yaygın olarak hem denizde hem de karada koloniler kurulmuştur.
Kolonicilikte, denize yakın uygarlıkların avantajlı olduğunu söylemek mümkündür. Denize yakın koloniler, liman kontrolünü sağlayıp; yeni topraklar ele geçirip, ihtiyaç duyulan maddeleri temin etmek ve ekonomik kâr elde sağlamak amacıyla çeşitli yerlere gittiklerini bilinmektedir.
Eski Yunan ve İyon Uygarlıkları, gittikleri yeni topraklarda bulunan limanları ele geçirip, buralarda pazar yerleri oluşturur, hem ticari hem de tarımsal faaliyetler gerçekleştirirlerdi. Yunan ve İyonyalılar, gittikleri yerlere ikinci yurtları yaparlardı. Deniz koloniciliği gerçekleştiren uygarlıkların önemli bölgeleri:
- İyonya: Kerasus (Giresun), Kalhedon ( ya da Kalkedon – Kadıköy )
- Fenike: Kıbrıs, Kartaca, Malta
- Yunan: Byzantion ( İstanbul’un ilk adı ), Bingazi, Amasra, Halikarnas
Deniz uygarlıklarında koloniciliğin daha fazla gerçekleştiğini belirtmiştik. Özellikle Fenikeliler, İngiltere kıyılarak kadar uzanmıştır.
Koloniciliğin karadaki örneğine baktığımız zaman ise Asur uygarlığının faaliyetlerine rastlarız. Asurlar, ilk kez kara ticaret koloniciliği yapan uygarlıktı. Asurlar, ticaret yapmak amacıyla Anadolu’ya gelip, karum adı verilen ticaret merkezleri kurarak, kolonicilik faaliyetlerini gerçekleştirmişlerdir. Ayrıca Asurların bu şekilde kolonicilik yapmasıyla, Anadolu Uygarlıklarının, Asurlardan yazıyı öğrendiği bilinmektedir.
Kolonicilik Nedenleri
Koloni ne demek? Kolonicilik ne demek? Sorularına yanıt bulup, tarihçesini de inceledikten sonra Kolonicilik nedenlerine inceleyelim.
- Yetmeyen toprakları genişletmek ve diğer devletler üzerinde üstünlük kurmak
- Hammadde ihtiyaçlarının karşılanması, daha çok tarım ürünleri elde etmek
- Fazla üretilen malları pazarlama isteği ve ticaret yapıp zenginleşmek
- Savaşlarda kullanmak üzere asker temin ederek, orduyu güçlendirmek
- Kıymetli maddeleri ele geçirmek
Kolonicilik Sonuçları
Kolonicilik tamamen zararlı bir faaliyet gibi gözükse de, çeşitli yararları da olmuştur. Kolonicilik sonuçlarını inceleyelim.
- Uzun süre, karar ve denizlerde ticaret savaşları yaşanmıştır.
- Kolonicilik tarihine bakıldığı zaman, birçok toplumun sömürüye uğradığını görebiliriz.
- Ticari faaliyetlerin gerçekleşmesiyle birlikte, eksik olan maddeler başka uygarlıklardan temin edilmiştir.
- Kolonicilik yararlı sonuçlarından biri de; kültürel etkileşimdir. Kolonicilik sayesinde, bilginin daha hızlı yayılması sağlanmıştır.
- Kolonicilik başlamadan önce sadece tarıma dayalı olan ( nadiren çok kısıtlı ticari faaliyetler ), ekonomilerin temeline ticaret de dâhil olmuştur.
- Ticaret yollarının önemi artmıştır.
- Denizcilik faaliyetleri ve gemi yapımı – onarımı gibi faaliyetler önem gösterilerek geliştirilmiştir.
- Denizlerdeki hâkimiyet hem siyasi hem de askeri olarak önem kazanmıştır. Deniz savaşlarındaki kazanılması için; güçlü gemiler yapılmış, güçlü deniz orduları kurulmuştur.
İlk Çağ’ın bitimiyle birlikte, kolonicilik aniden ortadan kalkmamıştır. Hatta değişimlere uğrayıp, içeriği genişleyerek yerini yeni kavramlara bırakmıştır. Bu kavramlar günümüzde “ emperyalizm ” ve “ sömürgecilik ” olarak adlandırılmıştır.