Paleografi Nedir?

Paleografi diğer adıyla paleografya; günümüzde kullanılmayan fakat eski tarihlerde kullanılmış olan; yazı biçimlerini dillerini, alfabelerini, yazıtları inceleyen bir bilim dalıdır.

Paleografi ne demek? Olarak sözlük anlamına baktığımız zaman ise; eski yazı çeşitlerini inceleyen bilimdir tanımıyla karşılaşırız. Paleografi, Yunan palaiós παλαιός Türkçe karşılığı eski kelimesiyle, rapheía γραφεία Türkçe karşılığı yazım kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir.

Yazıya dökülmüş tarihi olayların anlatılmasında büyük pay sahibi olan paleografi, epigrafi Bilimi ile beraber çalışır. Epigrafi, yazıt bilimidir. Bu bilim dalında çalışan, araştırmalar yapan bilim insanlarına; paleografist ya da epigrafist adı verilir.

Paleografi Bilimi Neyi İnceler?

Eski toplumlarını incelemek için sadece tarihlerini araştırmak yeterli değildir. Bu yüzden o dönemdeki uygarlığın kullandıkları yazıyı incelemek gerekir. Paleografi bilimi; Mısır tarihi araştırmak için; hiyeroglif, Mezopotamya tarihini incelemek için; çivi yazısını, Orta Asya Türk tarihi araştırmak için; Orhun ve Uygur yazıtları ve Çin yazısını, Osmanlı, İran ve Arap tarihi için; Arap yazısını, Slav milletlerinin tarihi için; Kiril yazısı, Avrupa milletlerini incelemek için; Latin yazısını araştırır.

Bu duruma bir örnek olarak; M.Ö 1226 yılında yapılan Mısır – Hitit savaşının nedenleri, sonuçları ve önemini anlamak için Kadeş Antlaşmasının anlamının çözülmesi gerekir.

Paleografi Biliminin Önemi

Geçmiş uygarlıkların tarihlerini öğrenmemize yardımcı olan paleografi bilimiyle uğraşan kişilerin, tarihi bir olayı ya da uygarlığa ait bilgileri aydınlatmak için sadece o döneme ait yazıların birkaçını okuması yeterli değildir. Çünkü unutulmamalıdır ki; kullanılan yazılar kullanım şekli; dönemler boyunca asırlardan asırlara veya coğrafyada coğrafyaya farklılık gösterebilir.

Bundan dolayı paleografi bilim dalında çalışmalar gerçekleştiren bilim adamlarının, döneme ait yazıların çözümü için, dönemin yazılarında kullanılan alfabelerin mutlaka alternatif kullanım şekillerini inceleyerek, kendini geliştirerek, tarihe ışık tutmaları beklenir. Tabi bu süreçte, yazıların tam olarak anlaşılıp gerekli araştırmaların yapılabilmesi için; elde edilen yazıtların okunurluğu ve anlaşılması da çok önemlidir.

Tüm bunlara bakıldığı zaman çalışması oldukça zor bir alan olarak görülen paleografi, tarihsel süreç boyunca varlığını korumuştur. Paleografinin önemi; eski yazıtlar, eski madenler, eski taşlar üzerine yazılmış her türlü kültürel anlam taşıyan değerin anlaşılması için oldukça gereklidir.

Paleografi Biliminde İzlenecek Adımlar ve Araştırma Konuları

Tarihin tozlu sayfalarına ışık tutulması bakımından oldukça önem arz eden paleografi biliminin araştırma konuları şunlardır:

• Gün yüzüne çıkarılmış yazıtların, yazıldıkları dillerin tespit edilmesi
• Bulunan yazıtlarda ne anlatılmak istendiği; zamanın sosyal, ekonomik, politik vb. durumlardan hangilerine ışık tutabileceğinin bilinmesi
• Elde edilen yazıtların hangi döneme ait olduğunun tespiti
• Varlığı bilinen ancak kullanılmayan yani ölü dillerin bulunan yazıtlarda değişik biçimde kullanışlarının araştırılıp, ortaya çıkarılması
• Araştırmaların büyük bir özveriyle, ayrıntılı bir şekilde ve objektif bir şekilde yapılması

Türkiye’de Paleografi

Ülkemizde paleografi alanında önemli çalışmalar yapmış, Kırımlı tarihçi, etnograf ve paleograf olan, bilim adamların biri Osman Nuri Akçokraklı’dır. ( Osman Nuri Aşanoğlu, Osman Aşanoviç, Osman Nuri Aşanoviç ) (1879 – 1938). Ünlü paleograf; sanat tarihçini, coğrafyacı ve yazar olarak bilimsel çalışmalar yapıp, yazdığı kitaplarla Türk ve İslam tarihi hakkında önemli bilgiler vermiştir.

Ünlü paleograf sayesinde, Türk ve İslam tarihi hakkında kendini geliştirmek isteyen ve bu konular hakkında bilgi sahibi olmak isteyen okurlarının bilgi sahibi olmasını sağlamıştır.