Sarkıt ve Dikit Nasıl Oluşur?

Sarkıt ve dikitler, kalsiyum karbonatça zengin suların mağara tavanından mağaranın içine girerek oluşan şekillerdir.

Fiziksel olarak farklı şekillere sahip olan sarkıt ve dikitlerin oluşumu şu şekildedir; mağara tavanından sızan sular, içindeki kirecin mağara tavanında birikmesiyle sarkıtları, damlayarak tabanda birikmesiyle de dikitler oluşturmaktadır. Sarkıt ve dikitlerin oluşması binlerce yıl sürer! Bu nedenle çok değerlidirler ve hayran kalabilecekleri mağaralara pervasız ziyaretçilerden korunmaları önemlidir.

Mağaraların tavanından damlayan kalsiyum bikarbonat içeren yeraltı suları; CO₂ ( Karbondioksit ) gazının uçmasıyla kireç yumrusunu oluşturur. Aynı yerden sular damlayarak zemine ulaşır, zemine yığılan kalsiyum karbonat çökeltesi, zeminden yukarı doğru bir yapı oluşturur, bu yapıya dikit denir.

Sarkıtlar ise adeta birer sütuna benzer, bazen suda yer alan kil veya balçık, renkli sarkıtların oluşmasına neden olur. Sarkıt ve dikitlerin şekli; suyun damlama şartlarına, damlanın az veya çok olmasına, iki damla arasındaki uzunluğa, mağaranın hava değişikliklerine, mağaranın tavanından sıza yerin biçimine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Sarkıt ve dikit tortulanmaları; kalsiyum ve karbonatı erimiş olarak sulardan karbondioksitin uçması sonucu belirir,  kalkerlerin deliklerinden geçip, mağaraların tavanından sızması ve düşmesiyle kalsiyum bikarbonatlı sulardan CO₂ uçar, damlanın bulunduğu yerde ise CaCo₃ tortusu kalır. Geri kalan su damlası mağaranın tabanına düşer, burada arta kalan CO₂ uçar ve kalsiyum karbonat tortulanır. Uzun süren bu işlemler sonucu, mağaranın içinden tavandan aşağı ve tabandan yukarı doğru yükselen halka yapıdaki sütunlar meydana gelir.

Sarkıt ve dikitler gelişimlerini sürdürüp, belirli bir zaman sonra birleşerek sütun veya kolonları denilen yapıları oluştururlar.

Damlataş Çeşitleri

Sarkıt ve dikitler, damlama ve sızma yoluyla oluşan damlataşlardır. Yeraltı sularının genel özellikler, mağaraya giriş şekilleri, mağaradaki hareketleri ve mağarayı oluşturan kayacın fiziksel – kimyasal yapısına göre damlataşlar çeşitlilik gösterir. Bu çeşitlilik 4 grupta incelenir.

1. Damlama ve sızma ile oluşan damlataşlar: Sarkıt, dikit, sütun, duvar damlataşları, göğüslük, sayvan, soğan sarkıt, fil ayağı, mantar olarak isimlendirilen bu yapıların yer aldığı damlataş grubudur.
2. Aykırı (erratik) damlataşlar: Heliktit veya ekzantrik, mağara kalkanı, mağara çiçeği, mağara iğnesi, mağara karnabaharı, patlamış mısır şekillerinde oluşmuş olan yapılara verilen grup ismidir.
3. Suyun yüzeyde serbest akımı ile oluşan damlataşlar: Örtü damlataşı, damlataş köprüsü, şelale damlataşları türleri bu gruba örnek olacak yapıdaki türlerdir.
4. Su altında ve düzeyinde damlataşlar: Damlataş havuzu, mağara incisi, mağara sütü yapıları bu damlataş oluşum türüne örnek olarak gösterilebilir.

Türkiye’de ve Dünya’da Damlataş Mağaraları

Dünya’daki Damlataş Mağaraları:

• Fransa’daki Padiraç mağarası
• Çek Cumhuriyetindeki Machoca Mağaraları,

Türkiye’deki Damlataş Mağaraları:

• Damlataş Mağarası / Antalya
• Yalan Dünya Mağarası / Antalya
• Astım Mağarası / Mersin
• Ballıca Mağarası / Tokat
• Dupnisa Mağarası / Kırklareli
• Oylat Mağarası / Bursa
• Cüceler Mağarası / Antalya
• Aynalıgöl Mağarası / Mersin
• Karain Mağarası / Antalya
• Karaca Mağarası / Gümüşhane

Sarkıt ve dikitlerin en güzel örneklerini görebileceğimiz bu mağaralar ışıklandırılarak, insanların dikkatini çeken, ilginç ve görülmeye değer turistik yerler haline gelirler.