Sömürgecilik Nedir? Tarihi ve Nedenleri
Sömürgecilik nedir? Sömürgecilik; bağımlı bir bölge veya insanlar üzerindeki tek bir gücün kontrolü olarak tanımlanır. Sömürgecilik, egemen bir ülke veya devlet tarafından, onu sömürmek için başka bir bölgeyi (koloniyi) istila ederek, zenginliğini, bölgesini, kaynaklarını vb. Alarak dayattığı politik ve ekonomik bir sistemdir.
1914’e gelindiğinde, Dünya uluslarının büyük bir çoğunluğu bir noktada Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilmişti.
Sömürgecilik ne demek? Sömürgecilik kavramı, sömürgeciliğin altında yatan başka bir ulus veya halkı kontrol etmek için güç ve nüfuz kullanma politikası veya ahlakı olan emperyalizm kavramı ile yakından bağlantılıdır.
Aslında sömürgecilik; ilk çağlarda görülen kolonicilik kavramının, günümüzde içeriği genişlemiş olan halidir.
Sömürgecilik Tarihi
Antik çağda sömürgecilik; Antik Yunanistan, Antik Roma, Eski Mısır ve Fenike gibi imparatorlukları tarafından uygulanmıştır. Bu medeniyetlerin hepsi sınırlarını yaklaşık MÖ 1550’den itibaren çevreleyen ve bitişik olmayan alanlara doğru genişletmiş ve fethettikleri bölgelerdeki insanların güçlerini, kendi güçlerini artırmak için fiziksel ve nüfus kaynaklarını kullanan koloniler kurmuşlardır.
Antik çağdaki sömürgecilik, 15.yüzyıldan itibaren Portekiz’in yeni ticaret yolları ve Avrupa dışındaki medeniyetleri aramaya başlamasıyla yeni bir boyut kazandı. 1415’te Portekizli kâşifler, Kuzey Afrika’da bir sahil kasabası olan Ceuta’yı fethederek 1999’a kadar sürecek bir imparatorluğu başlattı.
Sahil kasabası olan Ceuta’yı fethettikten sonra, hızlı ilerleyişine devam eden Portekizliler, Madeira ve Cape Verde gibi adaları fethedip doldurdular. Portekiz’in rakibi olan İspanya da, keşif yapmaya karar verdi. 1492’de Christopher Columbus, Hindistan ve Çin’e giden bir batı rotası oluşturup bu yönde hareket etmeye başladı. İspanyol İmparatorluğu, Bahamalara indi. İspanya ve Portekiz yeni bölgeleri sömürgesi altına almak için rekabete kilitlendi ve Amerika, Hindistan, Afrika ve Asya’daki yerli toprakları ele geçirdiler
İngiltere, Hollanda, Fransa ve Almanya hızla denizaşırı ülkelerde kendi imparatorluk inşalarına başladılar, zaten fethettikleri toprakların hakkı için İspanya ve Portekiz ile savaştılar. Sömürgecilik hızla devam ederken oluşan Yeni Dünya’daki Avrupa kolonileri büyümesine rağmen; çoğu ülke, 1776’daki Amerikan Devrimi ve 1781’deki Haiti Devrimlerinden etkilenerek, 18. ve 19. yüzyılda bağımsızlık kazanmayı başardı. Fakat Doğu Yarımküre, Avrupa sömürge güçlerini kışkırtmaya devam etti.
1880’lerden başlayarak; Avrupa, ulusları Afrika topraklarını ele geçirmeye, birbirleriyle sömürge konusunda hızla yarışmaya devam ettiler. Sömürgesi altına aldıkları yerlerdin doğal kaynaklarından faydalandılar.
Sömürgeciliğin Siyasi Ve Kültürel Nedenleri
Sömürgeci bir yayılmaya başlayan ülkeler her durumda güçlü ekonomik ve askeri güçlerdir. Diğer güçlerle rekabet içindeler, bu nedenle bölgelerini genişletmek, bu rekabette ilerlemek anlamına gelir.
Öte yandan, sömürgecilik, yalnızca savaşmakla kalmayıp aynı zamanda uzak ve bilinmeyen bölgeleri de doldurmak isteyen çok sayıda insanı gerektirir. On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda, keşfi destekleyen Aydınlanma’dan miras kalan ilkeler, egzotiklerin romantik zevkiyle örtüşüyordu. Sömürgeciliğin bir başka ideolojik motoru, nüfusu uluslarını büyütmek için çabalamaya iten milliyetçilikti.
Sömürgecilik Mantığı
Sömürge güçleri, yerli halkların topraklarını ve kültürünü ele geçirmek için yasal ve dini bir yükümlülükleri olduğunu iddia ederek fetihlerini haklı çıkardı. Fethettikleri yerlerdeki bölge ve halkı uygarlaştırma rolünü üstlendiklerini belirttiler.
1914 civarında uluslararası bir dekolonizasyon dönemi başlayana kadar, koloniler kurmaya odaklanan sömürge güçleri, 1975’e kadar Avrupa sömürge imparatorluklarına meydan okudular.
Sömürgeciliğin Yararları ve Zararları
Sömürgeciliğin uzun yıllardır tartışılan yararları ve zararları vardır. Sömürgeciliğin yararları nelerdir? İnceleyelim.
- Sömürgeciliğin yararlarının en başında; Sömürge hükümetler, gittikleri bölgelerde altyapı ve ticaret yatırımı yapmaları gelir.
- Sömürge güçleri, tıbbi ve teknolojik bilgileri yaydılar.
- Sömürgecilik sayesinde, bazı yerlerde okuryazarlık oranı arttı.
- Sömürge güçleri, sömürge bölgelerinde; Batı insan hakları standartlarının benimsenmesini teşvik edip, demokratik kurumların ve hükümet sistemlerinin tohumlarını attılar.
- Sömürgeciliğin yararlarından biri de; Gana gibi bazı eski koloniler, sömürge yönetimi ile birlikte beslenme ve sağlıkta artış yaşadı ve sömürge Avrupa yerleşimi sayesinde bazı kalkınma kazanımları yakaladılar.
Sömürgeciliğin yararları oldukça fazla olsa da, sonuçta istenmeye ve zorla yapılan hareket olduğu için sömürgeciliğin zararları nelerdir? Bunlardan da bahsetmekte fayda var.
- Sömürgeciliğin zararlarının en başında; baskı ve zorla asimilasyon bulunuyor.
- Sömürgecilik; çevresel bozulmaya neden olur.
- Sömürgecilik, hastalığın yayılmasına sebebiyet verir.
- Sömürgeciliğin zararlarından biri de; etnik rekabet içermesi ve insan haklarını ihlal etmesidir.
- Sömürgecilik, ekonomik istikrarsızlığa neden olur.
Kaynak: https://www.nationalgeographic.com/culture/topics/reference/colonialism/
