Veraset Sistemi Nedir?

0 2.482 2 dakika okuma süresi

Veraset sistemi, tahta çıkma hakkının kimde ve hangi biçimde olacağına ilişkin şartları içeren sisteme verilen addır.

Veraset sistemi nedir kısaca tanımlayacak olursak; tahta geçiş usulü demektedir.

Türk Devletlerinde Veraset Sistemi

Veraset sistemi nedir kısaca bahsettik. Veraset sistemi, ilk Türk devletlerindeki adıyla Kut sistemidir. Kut sistemi; ülkeyi yönetecek olan kişinin yetkisinin hükümdara Tanrı ( Gök Tanrı ) tarafından verildiği inancı hâkimdi. Hükümdar öldüğünde, onun kanından gelen kişi tahta geçer, tahta geçen kişi küçükse onun yerine amcası tahta geçebilirdi ya da tahta geçen geçen çocuğa annesi devletin yönetiminde yardım ederdi.

Bu şekildeki kut anlayışı, taht sahibine olan saygıyı arttırıp, bağlılığı güçlendirmekteydi. İslamiyet öncesi olan kut anlayışının olumlu yanları bunlarken, hükümdardan sonra ülkeyi yönetme yetkisinin kimse olacağı sorusu ve zamanla ortaya çıkan taht kavgaları veraset sistemini şekillendirmiştir.

Osmanlı Devletinde Veraset Sistemi

Veraset sistemi nedir? Bahsettik ve İslamiyet öncesi Türk Devletlerinde uygulanışını inceledik. Asıl veraset sistemi Osmanlı Devleti döneminde şekillenmiştir. İslamiyet öncesi Türk Devletlerindeki kut anlayışının, merkez otoriteyi sarsacağı tahmin ediliyordu. Çünkü kut anlayışına göre hükümdardan sonra, kendisiyle kan bağı olan; oğul, amca, kuzen ve kardeş gibi kişilerin hepsine birer pay düşüyordu.

Bu anlayışta her ne kadar birisi tahta çıktıktan sonra yetkinin Tanrı’dan geldiğinin kabul edildiği kut inancına göre güçlense de, tahta çıkana kadar ki süreçte devletin zayıflamasına neden oluyordu. Bu yüzden Osmanlı Devleti, kut anlayışının adını değiştirip, veraset sistemi koydu ve bir takım değişikler gerçekleştirdi.

Osmanlı Devletinde Veraset Sistemi Nasıl Uygulanmıştır?

Osmanlı Devleti her ne kadar veraset sisteminde değişikliklere giderek uygulamış olsa da, Veraset Sisteminin tam anlamıyla oturması bir anda olmamıştır. Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren beylik özelliğiyle, eski Türk Veraset anlayışını bir süre sürdürmüştür. “ Ülke hanedan üyelerinin orak malı kabul edilir “ mantığıyla bir süre uygulamayı devam ettirmiştir fakat hanedandan olan herkesin tahta çıkmaya hakkının olması taht kavgalarına sebep oldu. Bu durumda veraset sisteminin düzensiz olmasına anlamına gelir.

Veraset Sisteminin İlk Düzenlemesini Hangi Padişah Yapmıştır?

Veraset Sisteminin düzensiz olması Türk Devletlerinin birçoğunun yıkılma sebebi olmuştur. Osmanlı Padişahları buna izin vermemek için erken dönemlerde tedbir almışlardır. Osmanlı Devleti; merkeziyetçi bir devlettir. Git gide merkeziyetçi tavrını artıran Osmanlı Devleti; merkezi otoriteye zarar verecek her şeyi devlet için tehlikeli görmüş ve katı önlemler almıştır.

Veraset Sistemindeki ilk düzenlemeyi; 1362 ile 1389 yılları arasında tahtta bulunan padişah I. Murat ( Hüdavendigar) gerçekleştirmiştir. I. Murat; “ Ülke, hanedan üyelerinin ortak malıdır düşünce yapısını ortadan kaldıran padişah, ülkeyi padişah ve oğullarının yönetme yetkisi olduğunu bulunduğu ” belirtmiştir.

Veraset Sisteminin temel yapısında yapılan bu değişiklik ile taht kavgalarının önüne geçilmesi ve düzenli veraset sisteminin gelmesi hedeflenmiştir. Fakat bu düzenlemeyle; taht kavgaları bitmemiş, azalmıştır. Hükümdardan sonra kimin geçeceğinin belirsizliği de, düzenli veraset sistem oluşumunu sağlamamıştır.

Veraset Sisteminin Son Hali Nasıl Olmuştur?

Osmanlı Devletinde veraset sistemi, zamanla farklılaşmıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde, veraset sisteminin daha keskin çizgiler oluşmuştur. Veraset sistemini, “ Kanunname-i Ali Osman “ yasasıyla; Devletin bekası ve Nizam-ı Alem için kardeş katlini yasal bir hale getirmiştir.

Bu düzenlemeyle taht kavgaları yine devam etmiş fakat hükümdarın otoritesi dolayısıyla merkezi otorite artmıştır.

Veraset sistemindeki son düzenlemeyi, 17. Yüzyıla gelindiğinde I. Ahmet yapmış ve düzene oturtmuştur. Ekber ve Erşat sistemini getirerek; Osmanlı Hanedanının en büyük ve aklı başında üyesinin padişah olacağı yönünde düzenleme yapmıştır.

Veraset sistemindeki bu düzenlemeyle, sistem son halini almış ve sonuç olarak;