Volkanik Patlama Nedir? Volkan Patlaması Nasıl Oluşur?

Volkanların içinde bulunan ve dünyanın içinden çıkan magmanın, yine yanardağın içinde bulunan gazlarla birlikte püskürerek dışarı çıkması ile volkanik patlama meydana gelir.

Volkanik patlama bir diğer adıyla yanardağ patlaması dır. Dünyanın iç tabakalarında bulunan, yüksek sıcaklıkta erimiş kaya ve parçaların yer yüzeyinin dışında yüksek basınç etkisiyle püskürerek dışarı çıkmasıdır. Volkanik patlamaların yaşandığı yerlerde; evler, abalar, fabrikalar zarar görebileceği gibi can kayıpları da meydana gelebilmektedir.

Volkanik Patlama Nasıl Oluşur?

Volkan patlaması nasıl meydana gelir? Volkan patlamalarının nasıl oluştuğunu bilmek için Dünyamızın katman yapısını mutlaka bilmemiz gerekiyor.

Bugüne kadar yapılan araştırmalar ve edilen bilgiler neticesinde Dünyamızın farklı katmanlardan oluştuğunuz biliyoruz. Dünyamızın en dışında yer kabuğu yer alırken, yer kabuğunun altında manto, mantonun altında dış çekirdek yer alıyor. En içte ise iç çekirdek vardır. Yeryüzünden bu katmanlara doğru gidildikçe sıcaklık artar. En yüksek sıcaklık ise en içte bulunan iç çekirdektedir. Yapılan araştırmalar, iç çekirdek sıcaklığının 6000°C kadar ulaştığı düşünülüyor.

Yer kabuğunun hemen altında yer alan manto Dünya’nın hacimce yaklaşık %84’ünü oluşturuyor.  Manto katmanları arasında da aynı şekilde derinlere inildikçe sıcaklık artıyor ve dış çekirdeğe yakın yüzeyde 4000°C sıcaklığa ulaştığı tahmin ediliyor. Mantonun alt katmanlarını yer bilimciler önceleri çok tespit edememiş olsalar da, ilerleyen zamanlarda çok büyük zorlukları aşarak mantonun silisyum, magnezyum, demir, oksijen gibi elementlerden oluştuğunun bu elementlerle birlikte çeşitli çözünmüş gazlar ve su buharından da oluştuğunu tahmin etmektedirler.

Dünyamızın katmanlarından ve yapısından bahsettikten sonra artık volkanik patlamaların nasıl oluştuğunun detaylarına gelebiliriz.

Dünya’nın merkezindeki yani iç çekirdek alanındaki 6000°C’leri bulan sıcaklık değeri konveksiyona neden olur. Yüksek ısı yüzeye doğru hareket ederken, yüzeye yakın bölgeler merkeze doğru batar. Konveksiyon sonucunda yer kabuğundaki levhaların hareketiyle tektonik hareketler meydana gelir, bu levhaların hareketiyle yer kabuğunda çatlaklar oluşur.

Mantonun 100 – 200 km yakınlıktaki kısımlarında, kayaçlar yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle eriyik halde bulunabilir. Eriyik kayaçların bir diğer adı magmadır. Magma etrafındaki katı haldeki kayaçlardan daha az yoğunluğu sahip olması nedeniyle çatlaklardan yükselerek yüzeye çıkar. Magmanın akışkanlık seviyesi yüksek derecedeyse, magma yüzeye çıkarken çözünmüş gazlar kaçar ve magma lav akıntısı olarak hareket eder, ancak magmanın akışkanlığı düşük bir seviyede ise gazlar kaçmaz ve magma artan basıncında etkisiyle patlama yaparak yüzeye çıkar.

Yanardağların Türleri Nelerdir?

Üç çeşit yanardağ türü vardır.

• Kalkan yanardağ: İsmini savaşçı kalkanına benzeyen görünüşünden alır. Akışkanlığı yüksektir, yüzlerce kilometrelik alana az eğim ile yayılır. Kalkan yanardağ türünün en bilinen örneği Hawaii’deki Mauna Lua’ dır.
• Volkanik Koniler ( Kül Koloni Yanardağlar) : Yanardağlar adlarını genelde oluşturdukları şekillerden alırlar. Bu yanardağ türü de koniye benzediği için bu adı almıştır. 30 – 300 m kadar püskürtme menzili olan bu yanardağ türü koni şeklinde tepeler oluşturur ve kısa ömürlü patlamalar yaparlar.
• Süper Yanardağlar: Geniş çanakları olan, kıtasal yıkım ve küresel iklim değişiklikleri yaratma potansiyeline sahip yanardağlara verilen isimdir.

Yanardağ Patlaması En Çok Hangi Bölgede Görülür?

Yanardağ patlamasının en çok görüldüğü bölgeler tektonik hareketlerin fazla olduğu bölgelerdir. Şimdiye kadar bilinen yanardağ patlamalarının en yoğun olduğu bölgeleri inceleyecek olursak; en yoğun olduğu bölgelerin başında Pasifik Okyanusu’nun kenarları kısımları geliyor. Bu bölgeyi ülke bazında şu ülkeler izliyor: İzlanda, Filipinler, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Endonezya, Japonya, Papua Yeni Gine, İtalya. Bu ülkeler yanardağ patlamalarının görüldüğü ülkelerdir.

Tabii patlamaların olduğu yerler dışında; şimdiye kadar patlamamış, sönük bir durumda yer alan yanardağın tektonik hareketlerle aniden hareket geçme ihtimali olduğunu da bilmemiz gerekiyor.