Wilson İlkeleri Nedir? Wilson İlkeleri Maddeleri Nelerdir?

Wilson ilkeleri, I. Dünya Savaşında kazanan ve kaybedenlerin netleşmeye başladığı bir zamanda dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson’ un, ABD kongresinde yaptığı konuşmada, kurulmasını istediği yeni Dünya düzenine ait ilkelerdir.

ABD, 6 Nisan 1917 tarihinde tüm yaşanan siyasi sorunlara rağmen İtilaf Devletleri tarafında, I. Dünya Savaşına dâhil olmuştu. Başkan Wilson, ABD’yi bu savaşa sokarken zaten kafasında olan bir takım düşünce ve görüşleri vardı, dolayısıyla bu düşüncesini henüz savaş bitmeden 1918 yılının Ocak ayında 14 nokta ile açıkladı.

Wilson ilkeleri kısaca dönemin ABD başkanı Woodrow Wilson’un kurmak istediği yeni Dünya görüşleridir diyebiliriz. Wilson Prensipleri, On Dört Nokta ya da On Dört Madde olarak da bilinen Wilson İlkeleri yayınlanmadan önce, Başkan Wilson zaten I. Dünya Savaşına nedenlerini düşünüp, savaşı ortadan kaldıracak ve adil sınır düzenlemeleri getirecek konuları içeren bir açıklamada bulunarak Wilson ilkelerine zemin hazırlamıştır.

Wilson İlkeleri Maddeleri

Wilson ilkeleri nedir? Detaylıca bahsettik. Wilson ilkelerinin, Lenin tarafından yazılan Barış Kararnamesine bir cevap niteliğinde olduğu düşünülmektedir. Wilson ilkelerine hiçbir devletten olumlu yanıt gelmezken sadece Almanya yenilgi sonrası zor durumda kalarak On Dört Madde doğrultusunda barış görüşmeleri talep etti.

8 Ocak 1918 tarihinde ABD Kongresinde düzenlenen ortak oturumda barış antlaşmasıyla ilgili görüşlerin yer aldığı Wilson ilkeleri maddeleri şunlardır:

1. Kapsamı ve içeriği tam bir açıklık içinde varılmış barış anlaşmalarından sonra hiçbir özel uluslararası anlaşmaya gidilmemeli ve diplomatik faaliyetler her zaman içtenlikle kamuoyunun gözü önünde yürütülmelidir.
2. Denizlerin uluslararası sözleşmeler gereğince bütünüyle ya da kısmen kapatılabilmesi dışında, savaşta ve barışta karasuları dışındaki bütün denizlerde mutlak gidiş – geliş trafik serbestliği sağlanarak, akışında devam ettirilmesi sağlanmalıdır.
3. Barışı onaylayan ve korumak için anlaşan ülkeler arasındaki bütün ekonomik engeller mümkün olduğunca kaldırılarak, ticaretin eşitlik temelinde yürütülmesi sağlanmalıdır.
4. Her ülkedeki silah gücü iç güvenliği sağlamaya yetecek en düşük düzeye indirilerek, yeterli güvencelerin karşılıklı olarak verilmesi sağlanmalıdır.
5. Sömürgelerin bütün talepleri serbest, açık görüşlü ve tümüyle tarafsız bir yaklaşımla ele alınmalı, bu tür egemenlik sorunlarının çözümünde ilgili halkların çıkarlarıyla egemenliği tartışılan devletin adil taleplerinin eşit ağırlık taşıması ilkesine kesinlikle uyulmalıdır.
6. Rusya İmparatorluğu’na ait bütün topraklardan yabancı askerler çekilmeli. Rusya’yı ilgilendiren sorunların tamamında, kendi siyasal gelişim ve ulusal politikalarının bağımsızca belirlemesine olanak sağlanması kaydıyla; Dünyanın diğer uluslarının en uygun ve özgür işbirliğiyle çözülmesi sağlanabilecek. Rusya’nın kendi belirleyeceği kurumsal yapıyla özgür uluslar topluluğuna içtenlikle kabul edilmesi, hatta gereksinim duyabileceği ya da isteyebileceği her türlü yardımın yapılması sağlanmalıdır. Wilson ilkelerinin kabulü edilmesi durumunda, ilerleyen aylarda diğer ulusların Rusya’ya karşı tutumları iyi niyetlerinin, Rusya’nın gereksinimlerinin kendi çıkarlarından farklılığını kavrayıp kavramadıklarının ve bencillikten uzak, akıllı bir yaklaşımla onun sorunlarına yakınlık duyup duymadıklarının kesin göstergesi olacaktır.
7. Belçika’da bulunan tüm yabancı askerler Belçika’dan çekilmeli, bu ülke hiçbir kısıtlama olmaksızın diğer tüm özgür ulusların sahip olduğu egemenlik haklarına yeniden kavuşturulmalıdır. Bunun durumun gerçekleşmesi, ulusların birbirleriyle ilişkilerini düzenlemek amacıyla koydukları kurallara duydukları güven çerçevesinde yeniden sağlanmasında en önemli rolü oynayacaktır. Bu düzeltme yapılmadan uluslararası hukukun yapısı ve geçerliliği örselenmiş bir şekilde kalacaktır.
8. Bütün Fransız toprakları özgürlüğüne kavuşmalı ve işgal edilen kesimler geri verilmelidir. 1871 yılından beri süregelen Alsace – Lorraine konusu, Fransa’ya Prusya tarafından yapılan ve yaklaşık elli yıldır dünyada istikrarlı bir barışın kurulmasını önleyen haksızlık, herkesin çıkarlarına olan barışın yeniden sağlanabilmesi için düzeltilmesi gerekmektedir.
9. İtalya’nın sınırları, açıkça belirlenmiş ulusal sınırlar dâhilinde yeniden çizilmelidir.
10. Avusturya-Macaristan halklarının uluslar arasındaki yeri korunarak güvence altına alınmalı, bu halklara özerk gelişme imkânı tanınmalıdır.
11. Romanya, Sırbistan ve Karadağ’da bulunan yabancı askerler çekilmeli, işgal edilen topraklar ilgili devletlere geri verilmelidir. Sırbistan’a denize serbest ve güvenli çıkış sağlanmalıdır. Bazı Balkan Devletleri arasındaki ilişkiler devam ettirilirken, tarihsel bağlılık ve ulusal sınırlar temelinde dostça görüşmeler yoluyla yürütülmelidir. Balkan devletlerinin siyasal ve ekonomik bağımsızlığı, toprak bütünlüğüne gibi uluslararası güvenceler anlaşmada yer almalıdır.
12. Bugünkü Osmanlı İmparatorluğunda bulunan Türk kesimlerine güvenli bir egemenlik hakkı sağlanarak, Türk yönetiminde yer alan diğer uluslara da her türlü kuşkudan uzak yaşam güvenliğiyle özerk gelişmeleri için tam bir özgürlük sağlanmalıdır. Ayrıca Çanakkale Boğazı uluslararası güvenceler sağlanacak şekilde, gemilerin özgürce geçişine ve uluslararası ticaretini sağlayacak şekilde sürekli açık tutulmalıdır.
13. Polonyalıların yaşadığı tartışmasız olan toprakları içine alacak şekilde o bölgede bağımsız bir Polonya Devleti kurulmalı, kurulacak olan Polonya Devleti; denize serbest ve güvenli çıkışı sağlayabilmeli, siyasal ve ekonomik bağımsızlığıyla toprak bütünlüğü de uluslararası sözleşmeyle kapsamında güvence altına alınmalıdır.
14. Büyük küçük bütün devletlerin siyasal bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü konusu karşılıklı güvence kapsamında, özel sözleşmelerle bütün ulusları içine alan bir birlik oluşturulmalıdır.

Wilson İlkelerinin Amacı

Wilson ilkeleri nelerdir? Maddeler halinde inceledik. ABD başkanı Woodrow Wilson belirlemiş olduğu Wilson ilkelerinin amacı; savaşı barış içerisinde bitirmek ve savaş sonrasında ülkelerin sınırlarının belirlenmesidir. Tüm Dünyada etkisini gösteren I. Dünya Savaşı; açlık, yoksulluk ve ölüm gibi ağır sonuçlar doğurmuştur. Bu yüzden özellikle yenilen taraf olan İttifak Devleri Wilson ilkelerine başta sıcak bakmış olsa da, maddeler şekillendiğinde asıl amacının devletlerin toprak bütünlüğünün korunmasından ziyade, kazanan devletlerin çıkarlarının gözetilmesi olduğu ortaya çıkmıştır.

Wilson İlkelerinin Önemi

Wilson ilkeleri maddelerine bakıldığı zaman İttifak Devleri umutlanmış ve biran önce anlaşmanın sağlanıp, savaşın bitmesini arzulamıştır. Açıklanan ilkelere göre çok uluslu İmparatorlukların parçalanması öngörülüyordu fakat Wilson ilkeleri maddelerini İtilaf Devletleri kendilerine göre yorumlayıp, kazananlar olarak kaybedenlerin parçalanmasını öngören paylaşımlar yapmışlardır.

Wilson ilkelerine uyulmaması nedeniyle, ABD belli bir dönem Avrupa siyasetinden çekilmiştir. Yapılan paylaşımlar sonrasında, ortaya çıkan Kurtuluş Savaşı ve ardından taraflar arasında tekrarlayan bir savaş olan II. Dünya Savaşı, Wilson ilkelerine uyulmadığının kanıtıdır