Tümevarım Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Tümevarım, parçalardan bütüne doğru gidilerek, genel bir sonuç çıkarma yöntemidir. Felsefe ve mantıkta sıkça kullanılan bu yöntem ile özel verilerden yola çıkılarak bir sonuç elde edilir. Bir düşünceyi ispatlama veya belli başlı olguları yasa haline getirmek için kullanılan bu yöntemde, elde edilen veriler objektif bir şekilde değerlendirilir ve sonucu doğrudan etkiler. Bu yöntemin tam tersi olan yönteme ise tümdengelim denilmektedir.

Özelden genele doğru ilerlediğini söylemenin mümkün olduğu bu yöntemin felsefi bir yapısı da vardır. Bu yüzden tümevarım nedir felsefe olarak bazı aramalar yapılmaktadır. Bu sorunun ilgili yöntemin genel işleyişinden farklı olarak bir işleyişi yoktur, çünkü kullanılan yöntemde bir değişiklik yoktur, sadece kullanıldığı alan değişmektedir. Tümevarım ne demek felsefe sorusuna yanıt aranması, bu yöntemin genellikle felsefe alanından kullanılmasından dolayıdır. Bu yöntemin örneklerine, mantık ve sosyoloji bilim alanlarında da rastlamak mümkündür. Dolayısıyla bu yöntemi genel hatlarıyla öğrenip, bu yöntemin detaylarını öğrenmemiz, kullanacağımız alan ister mantık olsun ister felsefe olsun, rahatlıkla kullanabilmemizi sağlayacaktır.

Herkesin bu yöntemi kullanarak, özel verilerden yola çıkıp genel sonuçlara ulaşması mümkündür. Bu yöntemin, gerçek olarak nitelendirilen kısmının daha çok bilimsel tümevarım başlığı altında incelediğini görürüz.

Tümevarım Özellikleri Nelerdir?

Tarihte birçok düşünür ve mantıkçı bu yöntemi kullanarak, bazı fikirlerini ispatlamaya çalışmışlardır. Ancak bazı filozof ve metafizikçilerin bu yöntem ile elde ettiği bilgiler geçersiz sayılmıştır.

Tümevarım özelliklerini inceleyelim.

• Bu yöntemde tüm olgular ve kavramlar tek bir özelliğiyle ele alınır. Örneğin, “insanlar uçamaz” ya da “bitkiler uçamaz” özel verilerinden yola çıkarak, insanlar ve bitkilerin sadece bir niteliğiyle değerlendirildiğini görürüz.
• Bu yöntemde, çıkarılan yargı tek yönlüdür.
• Tümevarım yöntemiyle elde edilen bilgiler gerçek olsa bile gerçeklik zorunluluğu yoktur. Bu yüzden ulaşılan sonuçların, bilimsel bir gerçekliği yoktur.
• Endüksiyon adıyla bilinen tümevarım yöntemi, en az iki öncül içerir. Endüksiyonda kullanılan tüm tikel öncüller, birbirini destekler.
• Tümevarım, eksik ve tam olarak ikiye ayrılmaktadır. Eksik tümevarım yöntemi, bir kavram veya olgunun sadece bir kısmını içerir. Tam tümevarım ise geneli kapsar ve daha tutarlıdır.

Tümevarım Örnekleri Nelerdir?

Bu yöntem daha çok felsefe alanında kullanıldığını için tümevarım nedir felsefe şeklinde aramalar yaptırılarak örneklere ulaşılmak istendiğini belirtmiştik. Bu yöntemin, felsefe alanında da örneklerine sıkça rastlanmaktadır. Pamuk beyaz bir kedidir ve ağaca tırmanır. Bu durumda beyaz kediler ağaca tırmanır, örneğinde olduğu gibi özel verilerden yola çıkılarak genel bir sonuca ulaşmak mümkündür. Bu durum, tümevarıma örnek olarak gösterebilir.

Bu yöntem sadece felsefede değil aynı zamanda bir düşünce yöntemi olarak da kullanılabilir. Bu yüzden sadece bilim adamları tarafından değil her insan tarafından kullanılabilir. Bu yöntemden faydalanılarak, yeni varsayımlarda bulunabilir. Bir gün 24 saattir. Bu durumda haftanın günleri de 24 saattir. Bu durum da bu yöntem için bir örnektir. Buna bağlı olarak, kişiler, haftanın günleri hakkında genel bir fikir sahibi olabilirler. Bilim adamlarının örnekleri ise testler, deneyler ve teknik yöntemler içerebilmektedir. Örneğin bakır, altın ve demir gibi maddelere ısı verildiğinde bir genişleme görürlerse, madenlere ısı uygulandığında genişler, ifadesiyle genel bir yargıya ulaşabilirler.

Bu yöntem ile ilgili birçok kitap yazılmıştır. Bunlardan en bilinenlerinin bazıları şunlardır:

• Aristoteles ve Bacon’a Göre Tümevarım Yöntemi – Bayram Dalkılıç & Yakup Akyüz
• Tümevarımın Temeli Hakkında – Jules Lachaller